سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 348

بمعنای تعلیل است، امام می فرماید: «فان المجمع علیه لا ریب فیه»، اینجا لقائل أن یقول که چه کسی گفته که مقصود از این«الف و لام» خصوص روایت است؟ بلکه این بمنزله تعلیل است و الف و لام دلالت بر عموم می کند. کأنّ امام اینطور می فرماید: «فان کل مجمع علیه لا ریب فیه». درست است که این مورد در آن عبارت اول، روایت است، اما وقتی که در وادی تعلیل آمد، مسأله، کلیّت پیدا می کند، تعلیل بمنزله کبری است. وقتی که قیاسی را تشکیل می دهید مخصوصا به صورت شکل اول، این کبری کلیّت دارد. «کل متغیّر حادث» هر متغیّری ولو غیر عالم، اگر یک چیز دیگری باشد و اتصاف به تغیّر داشته باشد«یکون حادثا موصوفا بوصف الحدوث».

اگر ما روایت را این طوری معنی کردیم، امام می گوید که شما روایت مشهوره من حیث الروایه را اخذ کنید، چرا؟ برای اینکه هر مشهوری«لا ریب فیه» است. این هر مشهوری، توسعه پیدا می کند، هم شهرت من حیث الروایه را می گیرد، هم شهرت فتوائی را می گیرد. در شهرت فتوائی هم دیگر لازم نیست که یک روایت وجود داشته باشد. عنوان این است: «فان کل مشهور لا ریب فیه»، هر چیزی که اتصاف به شهرت پیدا کند، این«لا ریب فیه» است. اگر روایت اتصاف به شهرت روائیّه پیدا کند؛ «لا ریب فیه» است اگر فتوی اتصاف به شهرت پیدا کند، این قاعدۀ کلیه و این کبرای کلیه می گوید: «لا ریب فیه».

اگر ما روایت را این طور معنی کردیم و لعل کسی این معنی را از روایت استظهار بکند.

دیگر نیاز ندارد به توجیهاتی که ما ذکر کردیم. نفس این تعلیل، کافی خواهد بود مثل اینکه بفرماید: «لا تشرب الخمر لانه مسکر» یا بگوید: «لان کل مسکر حرام» آنکه با ما نحن فیه خیلی شبیه است، چنین معنائی است که شما از همین تعلیل، حرمت هر مسکری را استفاده می کنید«سواء کان خمرا ام کان غیر خمر من سائر المسکرات». چرا در ما نحن فیه، مسأله به این صورت نباشد تا مستقیما از خود این تعلیل، حجیت فتوای مشهور استفاده شود و لو اینکه روایت یا ما هو بمنزله الروایه وجود نداشته باشد؟ چه اشکالی دارد؟

خصوصیت تعلیل مقبوله ابن حنظله نزد محقق نائینی

مرحوم محقق نائینی(قدس سره الشریف) فرموده اند: نمی توانید روایت را اینطور معنی کنید. اینجا یک خصوصیتی دارد. این تعلیلی که در اینجا واقع شده با«لا تشرب الخمر لانه مسکر» فرق می کند. فرقش این است: آنجاهائی که در روایت، یک علت منصوصه ذکر شده و