سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 351

درس یکصد و هفدهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

خلاصۀ اشکالی که مرحوم محقق نائینی(قدس سره) با استفاده از تعلیل در مقبوله ابن حنظله فرمودند این بود که این علّت، علّتی نیست که حکم، بتواند دائر مدار آن باشد و مثل«لا تشرب الخمر لانّه مسکر» نیست، آنجا می شود مورد را کنار بگذاریم و حکم را روی نفس عنوان مسکر قرار دهیم، لازمه علّت منصوصه چنین معنائی هست، امّا در ما نحن فیه با توجه به اینکه معنای«لا ریب فیه»، لا ریب فیه اضافی است نه لا ریب فیه مطلق، اگر بخواهیم خود این عنوان را موضوع برای یک حکم کلّی قرار دهیم، معنایش این است که در هر مسأله فقهی اگر احتمال یک طرف، یک مقدار قوی تر از احتمال طرف دیگر شد، باید آن احتمال راجح را اخذ کنیم ولو اینکه به مرحله ظنّ نرسد. و باز لازمه اش این است که هر کجا یک ظنّی وجود داشته باشد، ما آن ظنّ را ملاک قرار دهیم، یعنی این تعلیل، یک دلیلی بر حجیّت مطلق مظنه باشد، و همینطور توالی فاسده دیگر، لذا باید گفت که این علّت، یک علّتی نیست که ما بتوانیم از موردش تعدّی کنیم و حکم را به کلّ مجمع علیه، سرایت بدهیم.