سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 361

کیفیت اصولی بودن بحث از مسأله خبر واحد

اما اینکه این مسأله، عنوان یک مسألۀ اصولیّه پیدا بکند، یک نکته ای را مرحوم آخوند به صورت مفصل در اوایل جلد اول کفایه ذکر کرده اند و اجمالی از آن را در همین ابتدای بحث حجیت خبر واحد مورد اشاره قرار داده اند. می فرمایند: ملاک در اینکه یک مسأله، اصولی است یا اصولی نیست، این نیست که موضوع این مسألۀ اصولیّه را ملاحظه بکنیم و ببینیم آیا موضوع این مسأله، یکی از ادلۀ اربعه است یا اینکه یکی از ادلۀ اربعه نیست بلکه ملاک در اصولی بودن یک مسأله، این است که مجتهد بتواند نتیجه ای که این مسأله اصولیّه دارد و محصول این مسأله اصولیّه را در طریق استنباط حکم کلی الهی قرار بدهد. وقتی که قیاس تشکیل می دهد و صغری و کبرائی ترتیب می دهد، نتیجۀ مسألۀ اصولیّه آن است که به عنوان کبرای این قیاس استنباط قرار می گیرد. اگر چنین خصوصیت و چنین جهتی در آن وجود داشت، ما حکم می کنیم«بانّ هذه المسأله اصولیّه» دیگر کاری نداریم به اینکه موضوع(در مقابل محمول) در این مسألۀ اصولیّه آیا یکی از این ادلۀ اربعه هست یا نیست.

ایشان می فرماید: در باب مسألۀ حجیت خبر واحد، مطلب، همین است. ما می بینیم آن ملاک اینجا تحقق دارد. اگر ما در این مسأله به این نتیجه رسیدیم که«خبر الواحد حجه» همین برای مجتهد به عنوان کبرای قیاس استنباط می تواند راه برای استنباط باشد برای اینکه وقتی که مجتهد وارد مسألۀ نماز جمعه شد دید خبر واحد عادل یا ثقه، وجوب نماز جمعه را روایت کرده، اینجا صغری و کبری ترتیب می دهد، می گوید: وجوب نماز جمعه«مما ورد فیه خبر الثقه و خبر العادل» بعد هم به عنوان کبری: «و خبر الواحد العادل او الثقه حجه یجب الاخذ به و اتباعه». پس ما می بینیم که این ملاک در حجیت خبر واحد و در مسألۀ حجیت خبر واحد هست.

اما موضوع این مسأله، خبر الواحد است که عنوان حجه به صورت محمول در این قضیۀ حملیه حمل بر خبر واحد می شود. «خبر الواحد» یعنی صله یا عائد«حجه» این«مسأله اصولیّه». نتیجه المسأله الاصولیه. این خبر واحد در رابطه با آن ادلۀ اربعه چه عنوانی دارد؟ اصلا خبر واحد از ادلۀ اربعه نیست برای اینکه نه کتاب است و نه سنّت، سنّت یعنی قول معصوم، فعل معصوم، تقریر معصوم، و خبر واحد حاکی از قول معصوم است، نه نفس قول معصوم. بین حاکی و محکی، فرق وجود دارد. لذا وقتی که ما می گوییم: خبر واحد حجه،