سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 362

موضوع در این مسألۀ اصولیّه، مصداق هیچ یک از آن ادلۀ اربعۀ مزبور نیست اما در عین حال «هذه مسأله اصولیّه» برای اینکه نتیجه اش به عنوان کبرای قیاس استنباط قرار می گیرد.

اما مرحوم صاحب فصول و مرحوم شیخ انصاری(علیهما الرحمه) هر کدام برای حفظ این مطلب که باید موضوع ما در مسألۀ اصولیّه، همان مصداق ادلۀ اربعه باشد، هر کدام یک راه حلی پیدا کرده اند و از هر جانب، تکلّفی مرتکب شده اند تا اینکه مسألۀ حجیت خبر واحد را داخل در همان ضابطۀ کلیه بکنند و موضوع آن را همان ادلۀ اربعه قرار بدهند.

توجیه صاحب فصول برای اصولی دانستن بحث خبر واحد

صاحب فصول(ره) اینجوری توجیه کرده، فرموده است: مقصود از این سنتی که در ردیف کتاب به عنوان یکی از ادلۀ اربعه قرار داده شده، همین سنت حاکیه است. خبر واحد در ردیف کتاب است نه قول و فعل و تقریر معصوم که از آن تعبیر به سنت محکیه می شود.

فرموده: مقصود از این سنت همین سنت حاکیه است و خبر واحد خودش مصداق سنت است. آنوقت یک اشکالی اینجا تولید شده که عنوان دلیلیت ادلۀ اربعه دیگر نباید در مسألۀ اصولیّه بحث بشود، لذا می بینید ما وقتی که به مسائلی راجع به کتاب می رسیم مخصوصا در اصول بحث نمی کنیم که«هل الکتاب حجه ام لا؟» درست است که یک بحثی راجع به ظواهر کتاب داشتیم، اما ظواهر کتاب، یک مسألۀ فرعی نسبت به اصل کتاب است. حجیت و دلیلیت اصل کتاب که نباید در علم اصول بحث بشود بلکه این باید به عنوان یک مطلب مفروغ عنه باشد و تسلیم این معنا وارد مسألۀ اصولیّه بشود.

مقدّم بودن بحث از دلیلیت دلیل بر بحث از خود دلیل

اشکالی که به صاحب فصول ره متوجه شده این است که شما اگر سنت را به معنای سنت حاکیه می گیرید، آیا در بحث حجیت خبر واحد، بحث از دلیلیت این سنت حاکیه می کنید؟ بحث از دلیلیت باید قبل از ورود در علم اصول مطرح باشد و به تعبیر دیگر: بحث از دلیلیت دلیل، از عوارض نیست، با این عنوان کلی که شما در معنای موضوع بحث کردید که«موضوع کل علم ما یبحث فیه عن عوارضه الذاتیه» آیا بحث از اینکه«هذا الشیء دلیل یعد بحثا من عوارض الشیء؟ یعد بحثا من احوال الدلیل؟» یا اینکه این بحث در مرحلۀ متقدمه باید مطرح بشود؟ پس چطور شما هم موضوع را ادلۀ اربعه می گیرید و هم سنت را، سنت حاکیه قرار