سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 363

می دهید و هم بحث از دلیلیت دلیل را جزء بحث از عوارض و احوال دلیل قرار می دهید؟ این همه تکلّف برای اینکه این معنا حفظ بشود که عنوان ادلۀ اربعه باید مصادیق و افرادش در موضوعات مسائل اصولیّه مطرح باشد. ما از اول می گوییم: ضرورتی برای این وجود ندارد.

همان عنوان کلی و ضابطۀ کلیۀ مسأله اصولیّه که نتیجه اش کبرای قیاس استنباط باشد، همین ملاک برای اصولی بودن یک مسأله کفایت می کند، چه موضوعش از مواردی باشد که صددرصد انسان یقین داشته باشد و هیچ گونه ریب و تردیدی در آن وجود نداشته باشد یا نباشد. پس«لا ریب فیه» «لا ریب فیه» اضافی شد نه به نحو مطلق که فی نفسه مجمع علیه باشد با قطع نظر از اینکه در مقابلش یک شاذی واقع شده باشد. پس حالا که لا ریب فیه اضافی شد نه به نحو اطلاق، آن وقت می فرماید که لا ریب فیه اضافی، نمی تواند به صورت یک کبرای کلی مطرح باشد، مگر اینکه ادلۀ اربعه نباشد.

توجیه مرحوم شیخ ره برای اصولی دانستن بحث خبر واحد

کما اینکه این راهی که مرحوم شیخ انصاری(علیه الرحمه) استاد اعظم در کتاب شریف رسائل ذکر فرمودند تکلّف است. ایشان اصلا صورت مسأله را تغییر داده، فرموده: نباید ما بحث بکنیم که«الخبر الواحد حجه ام لا؟» بلکه صورت مسأله را باید تغییر داد، مقصود از سنت در ادلۀ اربعه را هم همان قول و تقریر و فعل امام باید قرار داد، و باید صورت مسأله را اینطور مطرح بکنیم که«هل قول الامام علیه السلام یثبت بخبر الواحد ام لا یثبت؟» که موضوع، «قول الامام» است محمول هم«یثبت او لا یثبت» است. قائلین به حجیت می گویند:

«یثبت بخبر الواحد»، قائلین به عدم حجیت می گویند: «لا یثبت بخبر الواحد».

تغییر در موضوع و محمول مسألۀ اصولی

مرحوم آخوند ره اشکالات مفصلی بر این بیان شیخ در همان اول جلد اول کفایه دارند اینجا هم یک اشاره ای می کند. یک اشکال، همین است که شما صورت مسأله را عوض کردید. مسأله به همان صورتی که در کلمات اصولیین مطرح است باید باشد بدون اینکه صورتش را عوض بکنید و موضوع و محمولش را تغییر بدهید. اگر می توانید یک راه چاره ای با حفظ صورت مسأله پیدا بکنید. بر فرض که این راه حل شما درست باشد لکن شما هم موضوع را برداشتید و عوض کردید هم محمول را برداشتید عوض کردید به جای خبر