سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 367

کلیه ای که در اوائل بحث حجیت مظنه ذکر کردیم و گفتیم که قاعدۀ اولیه حرمت تعبد به مظنه را اقتضا می کند و عدم حجیت مظنه از ادلۀ اربعه ثابت شد لذا هر ظنی که بخواهد حجیت داشته باشد به صورت یک دلیل مخصصی باید دلیل بر حجیت آن اقامه شود، و الا اگر ما هیچ دلیلی نه بر حجیت و نه بر عدم حجیت داشته باشیم، به همان ضابطۀ اولیۀ حرمت تعبد به مظنه برمی گردیم و یا به عبارت دیگر: عدم حجیت مظنه. لذاست که برای قائل به عدم حجیت خبر واحد، نیازی نیست که در خصوص خبر واحد، اقامۀ دلیل بر عدم حجیت بکند بلکه اوست که می تواند از قائلین به حجیت، مطالبۀ دلیل بکند و بگوید: دلیل شما بر حجیت خبر واحد چیست؟ تا بعد از قیام دلیل آن قاعدۀ کلیه استثنا شده باشد.

نکته ای که توجه به آن لازم است این است که اگر بخواهیم دلیلی بر حجیت یک مظنه ای اقامه کنیم باید یا خودش قطعی باشد یا حجیتش قطعیه باشد. باید ریشه اش به قطع برسد و متصل به قطع و یقین بشود. در مقابل آن ضابطۀ کلیه حرمت تعبد به مظنه نمی توان با دلیل ظنی که دلیل قطعی بر حجیت آن قائم نشده است، ایستاد زیرا خودش هم یکی از مصادیق تعبد به ظن است. پس ما در صورتی می توانیم ظنی را از اصل حرمت تعبد به مظنه خارج کنیم که حداقل دلیل قطعی بالواسطه یا بدون واسطه بر اعتبارش قائم شده باشد که ما به استناد آن دلیل قطعی در مقابل اینها بایستیم کما اینکه بعدا مثلا برای حجیت خبر واحد به آیات قرآنیه تمسک می کنیم(با قطع نظر از اینکه آیا استدلالش درست است یا نه) مثلا به مفهوم آیۀ نبأ: «إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا» تمسک می کنیم. مفهوم که افادۀ یقین نمی کند. مفهوم یک دلالت ظنیۀ برای کلام است. چطور به یک دلیل ظنی بر حجیت خبر واحد ظنی تمسک بکنیم؟ لابد باید این مسأله را اینجا قطعی بکنیم بگوییم که ظهور الفاظ و دلالات چه منطوق و چه مفهوم، حجیت قطعیه دارد. حجیت قطعیه اش همان سیره عقلائیه و عدم ردع شارع در محاوراتش از این سیرۀ قطعیه است و الا اگر پای قطع در بین نباشد، ما چطور می توانیم به یک دلیل ظنی بر حجیت خبر واحد ظنی استدلال بکنیم و آن را از اصالت حرمت تعبد به مظنه خارج بکنیم؟ لذا هر کجا که استدلال برای حجیت یک ظنی مطرح می شود، یا خود دلیل باید قطعی باشد یا اینکه حجیت دلیل از راه یک قطعی ثابت شده باشد.

تمسّک منکرین حجیت خبر واحد به قرآن

در ما نحن فیه با اینکه نیازی نبوده که منکرین حجیت خبر واحد بر عدم حجیت، استدلال