سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 370

هم می گیرد یا فرضا«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» مسائل ظنیۀ وجوب صلاه جمعه و امثال ذلک را هم می گیرد. آیا این عموم قابل تخصیص هست یا نیست؟ اولا این عموم را به ادلۀ حجیت خبر واحد تخصیص می زنیم. بعد از آنکه ان شاء الله اقامۀ دلیل کردیم بر اینکه خبر واحد حجت است، آن ادله ای که دلالت بر حجیت خبر واحد می کند، به منزلۀ مخصص این آیات ناهیۀ عامه است. اینهائی که به نحو عموم از متابعت غیر علم، نهی می کند، این عموم را به ادله حجیت خبر واحد تخصیص می زنیم. نه تنها نسبت به خبر واحد تخصیص می زنیم بلکه فرضا اگر ما در باب شهرت فتوائیه قائل به این شدیم که شهرت فتوائیه حجیت دارد، دلیل حجیت شهرت فتوائی در مقابل عموم این آیات نقش مخصّص دارد. ما می گفتیم: به سبب مقبولۀ ابن حنظله که شهرت فتوائیه را حجت کرده از عموم این آیات ناهیه دست برمی داریم. در رابطۀ با حجیت خبر واحد هم بعد از آنکه دلیل، اقتضای حجیت کرد ما از عموم این آیات، رفع ید می کنیم و تخصیص می زنیم.

لکن یک شبهه ای هست که کسی بگوید: تخصیص مانعی ندارد، لکن لسان این آیات لسانی است که آبی از تخصیص است. این تعبیری که می فرماید: «إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» این مثل«اکرم کل عالم» نیست که دلیلی«زید عالم» را از«اکرم کل عالم» خارج کند، این سیاقش ابای از تخصیص دارد.

عدم ابای آیۀ«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» از تخصیص

جواب از شبهه داده می شود که آیا دلالت این آیه و این آیات بر این مفادی که شما می گویید، قطعی است یا ظنی؟ آیه«لا تقف» یک نهیی بیشتر نیست، آن نهی هم ظهور در حرمت دارد، نه اینکه نص در حرمت باشد، روی مبنای آنهائی که می گویند: نهی موضوع برای تحریم است، «له ظهور فی الحرمه کظهور اسد فی معناه الحقیقی»، «إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» هم صریح در مطلب نیست، حداقل به لحاظ عموم، صراحت ندارد. درست است که ما می گوییم: الف و لام«الظن»، الف و لام طبیعت است، الف و لام جنس است، ظاهرش هم این است که این طبیعت، این است، اما همۀ اینها با اضافۀ کلمۀ ظاهر درست شده است، مثل ظهوری که شما برای مطلقات در اطلاق قائل هستید، که بالاتر از مسألۀ ظهور نیست، حتی آنجاهائی که مقدمات حکمت وجود دارد، هیچ مشکلی هم در کار نیست، لکن بعد از آنکه مسألۀ اطلاق پیاده می شود بعنوان یک ظاهر پیاده می شود.