سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 375

عالم» نیست بلکه این خروجش به نحو تخصص است و آن خروجش به نحو تخصیص است.

پس هر دو در این جهت شرکت دارند که در رابطۀ با موضوع، هیچ گونه اعمال تعبّدی از نظر توسعه و تضییق نشده است. عالم و جاهل بودن، یک مسألۀ واقعی و خارجی است. اگر «اکرم کل عالم» هم نبود در آن فرض اول«کان زید عالما» و در فرض دوم که مسألۀ تخصص است، «لم یکن عالما». آمدن و نیامدن حکم از ناحیۀ مولی، هیچ نقشی در این جهت ندارد.

عالم بودن و جاهل بودن، یک واقعیت و خارجیتی است که کاری به وجوب اکرام و عدم وجوب اکرام ندارد. پس در تخصیص و تخصص از لحاظ وارد بودن و خارج بودن مورد از دلیل عام، هیچ گونه اعمال تعبّدی نیست، بلکه با قطع نظر از حکم، این واقعیت به جای خودش محفوظ است. زید عالم از مصادیق کل عالم است و فرد جاهل خارج از آن عنوان کل عالم و مصادیق کل عالم است.

معنای ورود و فرق آن با حکومت

اما ورود و حکومت که این دو در یک جهت با هم مشترک هستند و هر دو را از تخصیص و تخصص جدا می کند و آن این است که در ورود و حکومت، با کمک دلیل شرعی و تعبد شرعی، عنوان خروج و ورود تحقق پیدا می کند، بطوری که اگر دلیل شرعی و تعبد شرعی نباشد، عنوان ورود و خروج تحقق ندارد، منتها در باب ورود، بعد از آنکه دلیل شرعی وارد شد ما به لحاظ ورود دلیل شرعی می دانیم که دیگر اصلا موضوع آن دلیل قبلی باقی نیست، مثلا در باب حدیث رفع، یکی از فقره های حدیث رفع عبارت از«رفع ما لا یعلمون» است که اگر آن را اینطور معنی کنیم - که معنایش هم همین است - «ما لا یعلمون» یعنی آن حکمی که دلیلی بر ثبوت آن حکم، وجود نداشته باشد، حالا اگر مثلا خبر واحد معتبر بر وجوب نماز جمعه دلالت کرد، این خبر زراره معتبر که دلالت بر وجوب نماز جمعه می کند با وجود روایت و دلالت بر وجوب، ما حق نداریم دیگر به«رفع ما لا یعلمون» تمسک کنیم و اصاله البرائه از وجوب نماز جمعه جاری کنیم. در حقیقت، وجود خبر معتبر دال بر وجوب نماز جمعه، بر«رفع ما لا یعلمون» تقدم دارد، اما چه نوع تقدمی؟ و نحوۀ تقدمش چگونه است؟ نحوۀ تقدمش عبارت از ورود است، یعنی به کمک وجود دلیل شرعی بر وجوب نماز جمعه، دیگر عنوان«ما لا یعلمون» تحقق ندارد، برای اینکه«ما لا یعلمون یعنی الحکم الذی لم یکن