سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 382

همین معنا را می فرمایند. «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» یعنی چیزهای بی مدرک، چیزهای بی دلیل و سند را شما پیروی نکنید و اتباع نکنید، چیزی که فاقد مدرک و دلیل است.

اگر معنای«ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» این شد، نتیجه این می شود که با ملاحظۀ ادلۀ اربعه و یا حتی یک دلیل کافی بر حجیت خبر واحد، (که ما بعدا ان شاء الله اقامه خواهیم کرد) آیا خبر واحد معتبر بواسطۀ دلیل بر حجیت، یک مدرک است یا نه؟ وقتی که ما دلیل اقامه کردیم بر اینکه خبر ثقه، حجت و معتبر است، پس معنایش این است که خبر ثقه، مدرک معتبر عند الشارع است و آیه هم که دلالت ندارد که این را اتباع نکنید. آیه می فرماید: «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» یعنی چیز بی دلیل و چیزی که مدرک ندارد و ما با ادلۀ حجیت خبر واحد ان شاء الله ثابت می کنیم که خبر واحد، یک دلیل معتبر قویی است و بلکه پایۀ فقه و اساس فقه ما، بر حجیت خبر واحد استوار شده است. اگر معنای آیات ناهیه این شد، نتیجه این می شود که ادلۀ حجیت خبر واحد بر آیات ناهیه، ورود دارد. این می گوید: بی مدرک چیزی را نپذیرید، دلیل حجیت خبر واحد می گوید: خبر واحد سند و دلیل معتبر است.

قطعی بودن خبر واحد از بعد دلیل حجیت آن

و اگر کسی بر ظاهر کلمۀ علم، جمود کرد و گفت: ما این حرفها را نمی پذیریم، «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» همان علم قطعی صددرصد را می گوید نه این معنائی که تو از این آیه ذکر می کنی، باز ما ممکن است که در مقابل، اینطور بگوییم که ما در مقابل«لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» ، اگر خبر واحد را آوردیم، خبر واحد دو بعد دارد، خبر واحد نسبت به مفاد خودش به مخبربه ظنی است، وقتی که زراره وجوب نماز جمعه را از امام صادق(علیه السلام) روایت می کند، ما به وجوب نماز جمعه، مظنه پیدا می کنیم اما در یک بعد دیگر، همین خبر واحد قطعی است و آن در رابطۀ با حجیتش است. آیا تکیۀ ما بر حجیت خبر واحد، غیر از دلیل قطعی، چیز دیگری است؟ حتی اگر ما به آیات و ظواهر آیات هم تمسک کنیم، باز حجیت ظواهر آیات را به یک دلیل قطعی باید ثابت کنیم، و الا معنا ندارد که در بحث حجیت مظنه ما به یک دلیل ظنی بر حجیت یک مظنۀ دیگری استدلال کنیم. از روی ناچاری در بحث حجیت هر ظنی، باید به دلیل قطعی منتهی شویم. اگر حجیت خبر واحد است باید ادلۀ قطعیه بر حجیت خبر واحد دلالت کند، حالا یا خودش قطعی باشد و یا ریشه اش قطعی باشد. فرض کنید اگر ما به مفهوم آیۀ نبأ بر حجیت خبر واحد، استدلال کردیم، خود مفهوم، یک ظهوری