سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 390

بعضی از مصالح، شارع ملاحظه کرده است، دیده اگر مردم بخواهند در رابطۀ با تکالیفشان فقط از طریق یقین و قطع استفاده کنند، لازمه اش این است که خیلی از تکالیف الهیه زمین بماند. از کجا مردم از راه قطع و یقین می توانند تکالیف الهیه را بدست آورند؟ از کجا می توانند به دست آورند که«صلاه الجمعه فی عصر الغیبه واجبه»؟ لذا شارع حساب کرده و دیده است باید یک راههای دیگری برای رسیدن به تکالیف الهیه برای مردم باز باشد، و آن راهها را شارع حجت کند مثل آن حجیتی که برای قطع ذاتا ثابت است، شارع خودش حجیت را برای مثل خبر واحد جعل کند، آن معنای حجیت هم بیشتر از این نیست که اگر خبر واحد مطابق با واقع درآمد، همان واقع، تنجّز پیدا می کند و اگر مخالف با واقع بود، عنوان معذّریت در آن وجود دارد.

مقتضای حجیت امارات نزد شارع

پس آنچه که شارع در رابطۀ با امارات دارد و می تواند داشته باشد و بیش از آن هم نمی تواند داشته باشد، همین مسألۀ حجیت است که حجیت به معنای منجّزیت و معذّریت است و معنای حجیت این نیست که«انت متیقن، انت عالم فی جوّ التعبّد و فی جو التشریع»، لذا سابقا در اوائل مباحث مظنه این معنا را عرض کردیم که اگر کسی در باب امارات ظنیه بخواهد مسألۀ جعل کاشفیت را به شارع نسبت بدهد یا تتمیم کشف را به شارع نسبت بدهد، این حرف، غیر صحیح است، برای اینکه کاشفیت، یک مسألۀ تکوینی است. آیا شارع می تواند شک را کاشف قرار دهد؟ شک«لیس بکاشف تکوینا»، تتمیم کشف هم همین حکم را دارد. چیزی که یک کاشفیت ناقصه دارد، شارع می خواهد کاشفیت این را کاشفیت تامه کند بما انه شارع نمی تواند این کار را انجام دهد، بما انه خالق الاشیاء و کلها بیده، آن مسألۀ دیگر است، اما بما انه شارع و مقنّن نمی تواند به مظنه، لباس علم بپوشاند، فقط می تواند مظنه را با یک جعل حجیت، حجت شرعی قرار دهد، اما اینکه لباس علم به مظنه بپوشاند، این امکان ندارد و واقعیت هم مساعد با این معنا نیست.

پس اینکه این محقق بزرگوار می فرماید: معنای«صدّق العادل، الق احتمال الخلاف» است و معنایش این است که با قول عادل، تو یک عالم و متیقن هستی، چنین نیست، «صدّق العادل» بیش از حجیت خبر عادل، چیز زائدی را دلالت ندارد و در خبر عادل هم بیشتر از آن حیثیت تکوینیه که معمولا افادۀ مظنه می کند، چیز دیگری وجود ندارد، فقط با جعل شارع، اتصاف به