سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 393

از آنها سؤال شود که چرا شما به خبر ثقه عمل می کنید، در جواب، چه می گویند؟ آیا جای این احتمال هست که کسی بگوید: عقلا می گویند: از خبر ثقه برای ما علم پیدا می شود؟ اگر چنین بود، این سیرۀ عقلائیه بنحو ورود بلکه بالاتر؛ تخصص، بر آیات ناهیه بود، زیرا آیات ناهیه می گویند: عمل به غیر علم، جایز نیست، عقلا می گویند: خبر ثقه، عمل به غیر علم نیست.

خبر ثقه، افادۀ علم می کند و به همین جهت ما ترتیب اثر می دهیم. اما مطلب، چنین نیست، زیرا عقلا در جواب آن سؤال نمی گویند: خبر ثقه برای ما علم آور است. پس چرا عمل می کنند؟ علت آن همان چیزی است که قبلا در رابطۀ با حجت قرار دادن خبر ثقه از ناحیۀ شارع عرض کردم. از ناحیۀ عقلا هم مطلب همینطور است. عقلا در معاملات و امور معاش و زندگی اجتماعی خودشان، بررسی کرده اند که اگر بخواهند تنها به علم و یقین عمل کنند، یقین و علم کمتر برای انسان حاصل می شود. اگر راه بخواهد منحصر در علم و یقین باشد مشکلاتی برای زندگی اجتماعی آنها پیش می آید و برای نجات از این مشکلات، چیزهایی را خودشان حجت قرار داده اند و بر طبق آن عمل می کنند، که شاید خبر ثقه در رأی آنها باشد.

عمل به خبر ثقه در عین اینکه افادۀ قطع نمی کند چون چاره ای نیست با اینکه احتمال خلاف در آن وجود دارد ولی بخاطر ادامۀ زندگی اجتماعی راهی جز عمل به آن نیست. ما می بینیم که شارع هم روی مصالحی و جهاتی غیر از قطع، چیزهای دیگر را حجت قرار داده است، استصحاب را حجت قرار داده است و اصاله الطهاره را بخاطر مصالحی حجت قرار داده است. دربارۀ عقلا هم مسأله همین طور است. عقلا استصحاب و یا بعضی از اصول عملیه را قائل نیستند اما راه را هم منحصر به قطع نمی دانند چون قطع خیلی کم تحقق دارد و زندگی اجتماعی را دچار مشکلات فراوان می کند، لذا با وجود احتمال خلاف به خبر ثقه اعتماد می کنند. اگر سیرۀ عقلائیه در رابطه با حجیت خبر واحد روی این مبنا و ملاک باشد دیگر ورود و تخصص نسبت به آیات ناهیه بکلی باید از بین برود. چه ورودی و تخصصی نسبت به آیات ناهیه دارد؟

عدم لزوم دور از رادعیت آیات ناهیه نسبت به سیره عقلا

اما در ذیل کلام فرمودند که اگر آیات ناهیه بخواهد رادعیّت از سیرۀ عقلائیه داشته باشد، این رادعیّت مستلزم دور است و چون دور، فاسد است لذا رادعیّت آیات ناهیه در مقابل سیره درست نیست. البته گفتیم: یک بحث مفصلی است که ما ان شاء الله در ضمن ادلۀ حجیت خبر