سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 398

بشود، مگر اینکه یک شاهد یا دو شاهد از کتاب الله داشته باشد. عنوان، اعتبار یک شاهد یا دو شاهد از کتاب الله است. طائفۀ سوم عنوانش این است که خبری که مخالف با کتاب الله باشد، جائز نیست اخذ به آن خبر. طائفۀ دیگر هم سنخ همین طایفه است.

عدم امکان تمسک به خبر واحد برای نفی حجیت خبر واحد

در جواب از این استدلال، عرض می کنیم که آیا با حفظ این که اینها خبر واحد هستند، به آنها استدلال می کنید یا اینکه نه؟ چون ما در بحث حجیت خبر واحد، عرض کردیم که این نزاع، خبر مستفیض را هم شامل می شود، حالا چه ما مستفیض را از مصادیق خبر واحد بدانیم، و چه مستفیض را یک عنوان سومی در رابطۀ با خبر قرار بدهیم، که بگوییم: «الخبر اما واحد و اما مستفیض و اما متواتر» که عنوان مستفیض، یک عنوان سومی باشد که نه خبر واحد است و نه خبر متواتر. لکن در ملاک نزاع در حجیت خبر واحد، خبر مستفیض هم وارد است، برای اینکه خبر مستفیض، افادۀ علم نمی کند ولو اینکه ظن حاصل از آن قوی تر از ظن حاصل از خبر یک نفر باشد. لذا از اینهائی که به این طوائف با مضامین مختلف و تعبیرات مختلف استدلال کرده اند، سؤال می کنیم: آیا شما به این طوائف مختلفه با دید خبر واحد نگاه می کنید؟ یا اینکه یک عنوان دیگری دارد که حالا عرض می کنیم ان شاء الله؟

اگر با دید خبر واحد به این طوائف مختلفه، حتی به مجموعشان به عنوان خبر واحد نگاه می کنید، چطور می شود که شما برای عدم حجیت خبر واحد، به خود خبر واحد استدلال بکنید و بگویید: دلیل ما بر عدم حجیت خبر واحد، این طوائف مختلفه ای است که خودشان خبر واحد هستند، و لکن دلالت بر عدم حجیت خبر واحد می کنند؟ نمی شود برای نفی حجیت خبر واحد، به خود خبر واحد استدلال کرد.

پس لابد باید یک حرف دیگری بزنید و بگویید: اینها چون طوائف مختلفه ای هستند و در هر طائفه ای هم چندین روایت وجود دارد، بین اینها مسألۀ تواتر مطرح است. اگر شبهۀ تواتر پیش آمد، چون در باب تواتر ما سه نوع تواتر داریم: یک تواتر لفظی داریم که اخبار متواتره یک لفظ را بالخصوص نقل بکنند که این بالاترین مرحلۀ تواتر است. مرحلۀ دومش تواتر معنوی است و آن این است که اخبار متواتره یک مضمون را دلالت داشته باشد، ولو با تعبیرات مختلف و با مطالب مختلف، اما یک مضمون را دلالت می کند. قسم سوم عبارت از تواتر اجمالی است. تواتر اجمالی آن است که این روایات هم الفاظشان فرق می کند، هم