سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 399

مطالبشان فرق می کند، لکن ما یک علم اجمالی داریم به اینکه حتما یکی از این روایات از امام(علیه السلام) صادر شده است، اما کدام است نمی دانیم. یا کثرتشان این معنی را افاده کرده و برای ما علم اجمالی به صدور بعضی از این روایات از امام معصوم(علیه السلام) پیدا شده است.

لازمۀ تواتر اجمالی

در مواردی که تواتر اجمالی وجود داشته باشد، اثر تواتر اجمالی این است که باید قدر متیقن بین این روایاتی که علم اجمالی به صدور بعضی شان از امام حاصل است، را اخذ کرد، چرا؟ برای اینکه ما بر بیش از آن قدر متیقن، دلیل بر صدور نداریم. ما علم به صدور نداریم برای اینکه احتمال می دهیم که آنکه قطعا صادر شده است، همان است که آن مقدار متیقن را دلالت دارد و زائد بر مقدار متیقن، صدورش از امام(علیه السلام) مشکوک است. پس در موارد تواتر اجمالی باید ترتیب اثر به آن قدر متیقن داده بشود.

اینهایی که به این طوائف مختلفه، استدلال کرده اند تواتر لفظی را ادعا ندارند زیرا الفاظ، مختلف است، تواتر معنوی را هم ادعا ندارند، برای اینکه مفاد این طوائف از نظر سعه و ضیق با هم اختلاف دارد، لا محاله باید یک تواتر اجمالی را مدعی باشند بگویند: این همه روایاتی که صاحب وسائل در این باب ذکر کرده، آدم یقین دارد که لااقل یکی از اینها از امام معصوم (علیه السلام) صادر شده است. می گوییم: بحثی نیست، ما هم این حرف را قبول می کنیم که یک تواتر اجمالی بین این طوائف مختلفه وجود دارد، اما قدر متیقن چیست؟ قدر متیقن از این طوائف مختلفه این است که اگر یک روایتی مخالف با کتاب الله باشد، این روایت را باید کنار گذاشت. این قدر متیقن تمام عناوینی است که اینجا هست برای اینکه بعضی هاشان می گفت که«لا یجوز الاخذ بالخبر الا ما وافق کتاب الله» بعضی هاشان می گفت: «لا یجوز الاخذ بالخبر الا ما یکون فیه شاهد او شاهدان من کتاب الله» اما آنکه از همه ضیق تر و قدر متیقن است، آن خبری است که در مقابل کتاب الله بایستد و مخالف با کتاب الله باشد.

معنای مخالفت خبر با کتاب الله

اینجا باید یک توضیحی من عرض بکنم که مقصود از مخالفت، مخالفت عام و خاص نیست، مخالفت مطلق و مقید نیست، برای اینکه مطلق و مقید و عام و خاص همان طوری که