سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 402

تمسک منکرین حجیت خبر واحد به اجماع

اما اجماع؛ عرض کردیم که سید مرتضی(ره) ادعای اجماع کرده بر عدم حجیت خبر واحد، بلکه در بعضی از رسائلش، اصلا عمل به خبر واحد را مانند عمل به قیاس در مذهب امامیه، تلقی کرده است و تشبیه کرده است. قبل از اینکه به جواب ایشان بپردازیم خود این مسأله یک مشکله ای است که در مقابل سید مرتضی، مرحوم شیخ طوسی(ره) که شاگرد سید مرتضی بوده و با هم، پیش مرحوم شیخ مفید(ره) تلمذ کرده اند، آنقدر به هم نزدیک بوده اند که مدتها در محضر شیخ مفید با هم درس خوانده اند. بعد از شیخ مفید هم چند سالی مرحوم شیخ طوسی شاگرد سید مرتضی بوده و از محضر ایشان استفاده کرده است. اینها با این نزدیکی به این کیفیت، شیخ طوسی در مقابل سید مرتضی ادعای اجماع بر حجیت خبر واحد کرده است. این استاد و شاگرد با این نزدیکی، استاد ادعای اجماع بر عدم حجیت و شاگرد، ادعای اجماع بر حجیت می کند. این فی نفسه یک مسألۀ مشکلی است که چطور شده که آن به آن صورت؟ این هم به این صورت؟ اگر زمانها مختلف بود و عصرها متفاوت بود؛ آدم می توانست به اختلاف عصر، مسأله را توجیه بکند، اما فی زمان واحد و فی عصر واحد، شخصیتی مثل سید مرتضی ادعای اجماع بر عدم حجیت می کند و شخصیت شاید بالاتری مثل شیخ طوسی ادعای اجماع بر حجیت می کند. این یک مسأله ای است که فی نفسه مشکلی است که چه طوری می شود بین این دو جمع کرد؟

جواب از تمسک منکرین حجیت خبر واحد به اجماع

لکن ادعائی سید مرتضی را فی نفسه که حساب بکنیم، اولا با معارضۀ با ادعای شیخ، تزلزل پیدا می کند. و ثانیا این ادعائی که ایشان کرده اند اگر بخواهیم با آن به عنوان اجماع منقول برخورد بکنیم، چند اشکال دارد و اگر بخواهیم به عنوان اجماع محصّل با آن برخورد بکنیم، آن هم اشکال دارد.

اگر بخواهیم به عنوان اجماع محصّل با آن برخورد بکنیم، کدام اجماع؟ دیگر کسی از شیخ طوسی شاگرد ایشان بالاتر است که قائل به حجیت خبر واحد است؟ و همان طوری که در باب اقوال، ملاحظه کردید، مسألۀ حجیت خبر واحد، یک مسألۀ مشهور است، یک شهرت محققه دارد و آنهائی که منکر حجیت خبر واحد هستند، چهار پنج نفر از شخصیتهای