سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 415

خبر را نیاورد، مثل اینکه در مورد شأن نزول آیه، اگر این ولید بن ابی عقبه نیامده بود اخبار بکند به اینکه طائفۀ بنی المصطلق از زکات دادن ممانعت کردند و مرتد شدن، او اگر نیامده بود چنین خبری را خدمت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) و مسلمانها مطرح بکند، دیگر چیزی نبود که از او تبین بشود، مطلبی نبود که دربارۀ تبیّن و عدم تبین آن بحث بشود.

پس مستشکل اینطور اشکال می کند که این قضیۀ شرطیه در آیۀ نبأ، عین«ان رزقت ولدا فاختنه» است. آیه می گوید: «عند تحقق مجیء الفاسق بالنبأ یجب التبین». اگر«لم یتحقق مجیء الفاسق بالنبأ» دیگر خبری نیست که ما روی آن بحث بکنیم که آیا تبین از آن لازم است یا لازم نیست؟ آن که به درد مستدل می خورد و قائل به حجیت خبر واحد، باید از این آیۀ شریفه استفاده بکند، این است که یک نبأ محقق و یک نبأ مفروضی را فرض بکند، بگوید: آیۀ شریفه در یک فرضش حکم می کند به وجوب تبین، و مفهومش این است که در فرض دیگر، «لا یجب التبین». اما ما از کجای آیه این معنی را استفاده بکنیم؟ در«ان جاءک زید فاکرمه» مطلب، روشن است زیرا زیدی هست و حکمی متعلق به اکرام زید شده، حالتی هست برای زید به عنوان مجیء آن هم شرط برای ثبوت این حکم و این تکلیف در این عبارت قرار داده شده است، اما آیا آیۀ شریفه مثل همین«ان جاءک زید فاکرمه» است؟ مستشکل می گوید: ما این را نمی پذیریم. ما آیه را شبیه«ان کان لک ولد فاختنه» می دانیم و معنی ندارد هیچ کسی در این گونه قضایا قائل به ثبوت مفهوم بشود.

کیفیت تصور مفهوم شرط در آیه نبأ نزد محقق خراسانی

مرحوم محقق خراسانی(ره) در کتاب شریف کفایه، در مقام جواب از این اشکال برآمده و مرحوم محقق نائینی(ره) هم که از تلامیذ مرحوم محقق خراسانی است، ایشان هم با بیانی نظریه استاد خودشان را تأیید کرده اند. محقق خراسانی می گوید: ما قبول نداریم که معنای آیه اینطوری باشد که مستشکل معنا می کند و آیه شبیه«ان رزقت ولدا فاختنه» باشد. پس معنای آیه چیست؟ ایشان می گوید که آیه همان طوری که ما عرض کردیم، یک طبیعت نبأ و مطلق نبأ را به عنوان موضوع قرار می دهد. «النبأ الذی جیء به» این موضوع است. «النبأ الذی جیء به»، یا«النبأ الذی جاءکم»، حالا تطبیق با آیۀ شریفه کاملا بشود. «النبأ الذی جاءکم له حالتان: ان کان الجائی به فاسقا یجب التبین عنه و لیس بحجه» که مفهومش این است: «ان کان الجائی به غیر فاسق بل عادلا لا یجب التبین عنه، بل هو حجه معتبره». اگر آیه اینجور باشد که ما عرض