سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 430

می کند عدم حجیتش را برای اینکه فرض این است که افادۀ علم نمی کند. لذا این مجیب می گوید: ما مجبوریم این مادۀ اجتماع را به جای اینکه در اختیار علت بگذاریم در اختیار مفهوم بگذاریم، برای اینکه اگر مادۀ اجتماع را از اطلاق مفهوم خارج کنیم، طبعا دائرۀ مفهوم منحصرا یک مورد می شود و آن خبر عادل مفید للعلم است که اشکالش این است که اگر پای علم در کار آمد، ما می دانیم که علم از هر طریقی تحقق پیدا بکند، دارای حجیت ذاتیه است، این اختصاص به خبر عادل ندارد، خبر فاسق هم اگر مفید للعلم باشد، لا یجب التبین عنه و امور دیگر هر چه افادۀ علم بکند، معنی ندارد دیگر نسبت به آن وجوب تبین مطرح باشد. پس برای اینکه این مفهوم، لغویت پیدا نکند، مجبوریم که این مادۀ اجتماع که عبارت از خبر عادل غیر مفید للعلم است را به جای اینکه در اختیار علت بگذاریم، در اختیار مفهوم بگذاریم، تا از لغویت جلوگیری بشود و الا باید قضیۀ مفهومیه ما این باشد: «ان جاءکم عادل بنبأ مفید للعلم فلا یجب التبین». آیا درست است کسی اینطور تعبیر بکند با اینکه هر چیزی که افادۀ علم بکند، لا یجب التبین؟

خروج نبأ علم آور از آیۀ نبأ و مفهوم نداشتن آیه در صورت تعارض

این جواب را هم روی این فرض داده لکن این فرض، اولا: یک فرض غیر واقعی است و ظاهر آیۀ نبأ، نبأ غیر مفید للعلم است، و الا نبأ مفید للعلم، منطوقا و مفهوما از آیۀ نبأ خارج است.

ثانیا: همان اشکالی که راجع به فرض اول ذکر شد، به این فرض هم وارد است برای اینکه اگر ما مادۀ اجتماع را در اختیار تعلیل گذاشتیم، نه در اختیار مفهوم، لازمه اش این نیست که مفهوم، لغو باشد بلکه لازمه اش این است که بگوییم: این آیه«لیس لها مفهوم». ظهور علت و اقوائیت علت، مانع از انعقاد ظهور در مفهوم است و این مجیب خیال کرده که مفهوم هم مثل دو روایت متعارض که هر دو در جای خودشان ثابت هستند و در مقام معارضه مستحکم هستند، خیال کرده مفهوم هم یک چنین عنوانی دارد، در حالی که اگر مفهوم مخصوصا در خود قضیۀ شرطیه یک چیزی مانند علت اقوی وجود داشته باشد، اصلا ظهور در مفهوم سلب خواهد شد، مفهومی ندارد تا اینکه ببینیم چه چیز در اختیار مفهوم است و چه چیزی در اختیار غیر مفهوم است؟ پس این جواب از اشکال جواب صحیحی نیست، حالا بزرگانی مثل مرحوم محقق نائینی(قدس سره) و مثل مرحوم محقق خراسانی(ره) در کتاب کفایه به