سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 435

ملاک عمل عقلا به خبر ثقه

لذا شما اگر از عقلا بپرسید که به چه مناسبت شما به خبر ثقه ترتیب اثر می دهید؟ در جواب شما جز همین مطلبی که من عرض کردم، چیزی نمی گویند و شارع مقدس هم عینا همین راه را طی کرده و همین روش را اتخاذ کرده، او هم ملاحظه کرده و دیده اگر در جهات مربوط به شرع، در ابعاد مختلف بخواهد مبنا و معیار را علم قطعی صددرصد قرار بدهد، در همۀ ابعادش، خیلی مشکلات بوجود می آید، فرض کنید در باب حدود و تعزیراتش مثلا یک قتلی واقع شده، یک موجب حدی واقع شده، اگر بخواهد مبنای حکم قاضی، علم به واقعیت این مسأله باشد، خیلی از حدود و تعزیرات باید به تعطیل و انحلال کشیده شود و لذا در کثیری از اینها شارع از یک طرف، این جهت را رعایت کرده و از طرف دیگر برای اینکه تضییع حقی نشود و سوء استفاده ای تحقق پیدا نکند، بیّنه را مطرح کرده است، اما بیّنه را به چه عنوان؟ نه به عنوان اینکه به بیّنه، لباس علم پوشانده، نه به این عنوان که در محیط شرع، بیّنه «یکون علما عند الشارع»، هیچ وقت بیّنه عند الشارع علم نیست، لکن روی همان نکته و مصلحتی که عرض کردیم، شارع می بیند مصلحت اقتضا می کند از یک طرف حقوق تضییع نشود و از یک طرف، سوء استفاده تحقق پیدا نکند، این مصلحت اقتضا می کند که بیّنه را موضوع برای حجیت قرار بدهد، نه اینکه به بینه لباس علم بپوشاند لذا می فرماید: «کما ان الیقین حجه عقلیه ذاتا» بیّنه را هم من حجت قرار دادم. و در رابطۀ با احکام، یک قدم فراتر می گذارد و می بیند مسألۀ احکام، یک مسأله ای است که باید به دست مردم برسد و اینجا اگر بخواهد پای بیّنه را هم مطرح بکند، با مشکلات مواجه می شود، لذا می آید خبر ثقه یا خبر عادل واحد را در رابطۀ با احکام و روایات و امثال ذلک حجت قرار می دهد. کجای این، معنای حکومت است؟ کجای این، معنایش این است که به خبر واحد می خواهد لباس علم بپوشاند؟ لذا اگر آیۀ نبأ مفهومش دلالت بر حجیت خبر عادل بکند، هیچ گونه حکومتی بر تعلیل ندارد. تعلیل، روی مطلق جهل، تکیه کرده و مفهوم هم روی خبر عادلی که لا یفید العلم تکیه کرده و بین اینها معارضه و مخالفت تحقق دارد.

اشکال در اصل ثبوت مفهوم برای آیه نبأ

پس اولا این مبنای ایشان درست نیست. ثانیا آن جوابی که به اینجا ارتباط کامل دارد این