سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 450

عادل هم مثل بیّنه حجیت داشته باشد، لازم می آید که جعل حجیت برای بیّنه لغو باشد، در حالی که ما می بینیم که شارع روی عنوان بیّنه جعل حجیت کرده، برای اینکه بیّنه، همین خبر عادل است، منتها به ضمیمۀ تعدد. دو نفر که شدند، عنوان بیّنه پیدا می کند. اگر قول یک عادل در خمریه هذا المایع، حجیت دارد، پس دیگر چه معنی دارد که شارع برای بیّنه جعل حجیت بکند، با عادل واحد هم مسأله ثابت می شود. این مبنایی است و مقتضای تحقیق این است که قول عادل واحد در موضوعات حجیت ندارد. اما در عین اینکه از نظر شارع قول عادل در موضوعات حجیت ندارد، از نظر عقلا مسأله اینطور نیست، برای اینکه مسائلی که عقلا در اخبار و در خبرهایشان روی خبر واحد تکیه می کنند، اکثرا موضوعات خارجیه است. این خبرهای متداولۀ بین عقلا ربطی به احکام ندارد. پس عقلا در حجیت خبر عادل بلکه ثقه و لو اینکه عادل هم نباشد، در موضوعات خارجیه تردید ندارند، اما شارع جلویش را گرفته و قول عادل واحد را در موضوعات از حجیت سلب کرده چون عقلا بین موضوعات و احکام، فرقی قائل نیستند. این یک مطلب.

از طرف دیگر؛ مسألۀ توبیخ و ملامت، این باید یک جنبۀ عقلائی داشته باشد. چیزی که هنوز شارع نفی و اثباتی روی آن ندارد، بعدا می خواهد روی آن نفی و اثباتی داشته باشد، معنی ندارد که روی آن ملامت بکند، مثلا در باب شرب خمر، که یک مطلب متداول بین عقلاء بوده و سالهای سال هم بعد از بعثت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مسألۀ شرب خمر به همان حالت اولیۀ خودش بوده، بعد مسألۀ حرمت شرب خمر در اسلام پیاده شد، آیا قبل از آنکه شارع، حرمت شرب خمر را بیان کند، معنی دارد که جامعه را توبیخ بکند برای شرب خمری که خود شارع هنوز بیانی و حکمی در رابطۀ با حرمت این شرب خمر نیاورده؟ معنی ندارد در مقابل یک مطلب متداول بین العقلاء قبل از آنکه شارع یک حکم تحریمی روی آن بیاورد، مردم را توبیخ کند که چرا شما شرب خمر می کنید. آنها هم در مقابل می ایستند، می گویند: شما که تحریم شرب خمر را تا به حال برای ما نیاوردید تا ما از دستورات شما تبعیت کنیم. پس اگر در جایی مسألۀ توبیخ پیاده شد، باید یک مناسبت عقلائیه وجود داشته باشد. همین طوری نمی شود توبیخی تحقق پیدا کند.

عدم فرق بین خبر عادل در موضوعات و احکام در زمان نزول آیۀ نبأ

ما به استناد این دو مطلب می گوییم: درست است که شارع خبر عادل را در موضوعات