سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 454

انسان به قول یک نفر ترتیب اثر بدهد ولو اینکه آن مخبر هم در کمال عدالت باشد، پس فرقی بین عادل و فاسق در این جهت نیست و چون در خود آیه کلمۀ نبأ بکار رفته و شأن نزول آیه هم از همین امور خطیره و عظیمه بوده - برای اینکه ولید، اخبار به ارتداد کرد، آن هم نه ارتداد یک فرد بلکه ارتداد یک قبیله و یک گروه که اگر این ارتداد محقق بود لامحاله باید مسلمانها در مقام مقابله و جنگ با آنها برآیند - پس معلوم می شود که این موضوع، یک موضوع خطیر و موضوع با اهمیتی بوده و در موضوعات این چنینی نباید به قول یک نفر اکتفا کرد و لو اینکه مخبر در کمال عدالت باشد. پس ما نمی توانیم به این آیه استناد کنیم که خبر عادل در احکامی که مورد بحث ما هست، می تواند حجیت داشته باشد.

استعمال نبأ در مطلق خبر

در حقیقت خلطی در این اشکال واقع شده است. اولا مسأله اینطور نیست که ما نبأ را عبارت از آنجائی بدانیم که مخبربه، یک امر خطیر و عظیمی باشد، بلکه نبأ به معنای مطلق خبر است، منتها گاهی خود نبأ به عظیم توصیف می شود، مثل«عَمَّ یَتَساءَلُونَ * عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ» که عظیم بودن را ما از توصیف نبأ به عظیم، استفاده می کنیم نه اینکه در ذات خود نبأ، عنوان عظمت دخالت داشته باشد. به لغت هم که مراجعه می شود، چنین قید و خصوصیتی در معنای نبأ در لغت ذکر نشده است - المنبیء ای المخبر، النبأ ای الخبر - اینها کانّ مترادف با هم هستند.

سلّمنا که در معنای نبأ، این خصوصیت اخذ شده باشد که باید مخبر به آن، یک امر عظیم و خطیری باشد، اگر در معنای نبأ، این معنی اخذ شد، پس چرا دیگر پای تعلیل را در کار می آورید؟ شما بگویید: آیۀ شریفه می گوید که اگر یک فاسقی«جاءکم بنبأ بهذا المعنی» قولش لیس بحجه، اما اگر یک عادلی«جاء بالنبأ بهذا المعنی، قوله حجه» و همین برای ما کافی است، برای اینکه ما در مقام استدلال بر حجیت خبر واحد، - همان طوری که اول بحث عرض کردیم - می خواهیم فی الجمله حجیت خبر واحد را، اثبات کنیم در مقابل آنهائی که بطور کلی این معنی را انکار دارند و نفی به نحو اطلاق می کنند، و اجمالا ثابت کنیم که مسألۀ نفی مطلق در رابطۀ با حجیت خبر واحد مطرح نیست، بلکه بعضی از خبرهای واحد، اتصاف به حجیت دارند، البته آن خبرهائی که افادۀ علم نمی کنند، و الا آنهائی که مفید علم هستند که نفیا و اثباتا از بحث خارجند. پس نتیجۀ اگر ما نبأ را به معنای خبر فاسق گرفتیم چرا شما پای