سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 455

تعلیل را در اینجا مطرح می کنید؟ بگویید: آیه دلالت دارد که اگر جائی به نبأ خاص و خبر خاص، فاسق باشد، لیس بحجه و مفهومش این است که اگر جائی و آورندۀ به آن، عادل بود، و لو در همین محدوده و در همین نبأ که عبارت از خبر خاص است، یکون قوله حجه.

دخول مقام در امور مهمه

در ما نحن فیه هم که مسألۀ احکام الهیه است، داخل در همان امور مهمه و امور خطیره است. ما می خواهیم بواسطۀ خبر واحد، وظیفۀ مردم را روشن بکنیم که آیا در عصر غیبت وظیفه اشان نماز جمعه است؟ فرضا روایت صحیحۀ معتبره، این معنی را می خواهد دلالت بکند، آیا این داخل در نبأ نیست؟ این داخل در خبر است؟ یک امر عادی معمولی است؟ یا تعیین وظیفۀ جامعۀ مردم است؟ این از اهمیت بسیار بالائی برخوردار است، حتی هیچ ربطی به ارتداد بنی المصطلق ندارد. آن، یک مسألۀ مقطعی در رابطۀ با یک گروه خاصی بوده است، اما این، بیان کنندۀ وظیفۀ همۀ مردم است. و احکام ما عموما از همین قبیل است. حرامها و حلالها، واجبها و غیر واجبها، از همین قبیل است. پس اگر از این طریق کسی بخواهد اشکال به استدلال به آیۀ نبأ کند، این اشکال غیر وارد است.

تا اینجا بحث ما در استدلال به آیۀ نبأ، تمام شد و ملاحظه فرمودید که بالاخره با اینکه بحثهای نسبتا علمی داشت، اما از نظر عملی، ما نتوانستیم چیزی از آیۀ شریفه استفاده کنیم.

اما حالا در کنار این، یک استفادۀ دیگری هم داشته باشیم که مربوط به بحث اصولی ما هم نیست. شما ملاحظه فرمودید که در این آیۀ نبأ که یک آیۀ کوتاه از آیات قرآنی است، تا حالا بحثهای متعددی در رابطۀ با آن هدفی که ما داشتیم، انجام دادیم و چند روز وقت گرفت و ملاحظه کردید که چقدر هم قابل بحث بود. البته بحثهای دیگری هم در آیه وجود دارد و چون محل بحث ما نبود، ما بحث نکردیم که آیا فاسق از نظر قرآن به چه کسی اطلاق می شود؟ آیا فسق و عدالت، امران متضادان و لا ثالث لهما است؟ یا اینکه ثالثی هم وجود دارد که لیس بعادل و لا فاسق؟ و همینطور بحثهای دیگری که در همین آیه وجود دارد که اگر انسان به عنوان تفسیر بخواهد آیه را زیر و رو کند، باید آن بحثها را هم دنبال کند.

اهمیت مطالعه و تدبّر در قرآن

بالاخره در باب حجیت خبر واحد از این آیه، چیزی استفاده نکردیم، اما این استفاده را