سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 458

غیر علم، عدم حجیت خبر را اقتضا می کند. مقتضای این ادله، حجیت است و مقتضای آیات ناهیه«لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» و امثال ذلک، عدم حجیت است و در نتیجه این دو تعارض می کنند و تساقط می کنند. بعد از تساقط رجوع می کنیم به همان ضابطۀ کلی«اصاله حرمه التعبد بالظن» و خبر واحد هم از مصادیق آن قاعده است.

لکن جواب مستوفی از این اشکال ذکر شد، بلکه جوابهای متعددی از این حرف مطرح شد و عمدۀ جوابها به این برگشت که نسبت بین ادلۀ حجیت خبر واحد و آیات ناهیه، نسبت یک دلیل وارد به دلیل مورود است و به عبارت دیگر: ادلۀ حجیت خبر واحد بر آیات ناهیه ورود دارد برای اینکه مقصود از علم در آیات ناهیه، یعنی حجت شرعیه چه این حجت شرعیه، یقین باشد یا چیز دیگری که از نظر شارع حجیت دارد. «لا تقف ما لیس لک به علم یعنی ما لیس لک به حجه شرعیه»، و ادلۀ حجیت خبر واحد می گوید: خبر عادل، حجه شرعیه.

او از اتباع غیر حجت شرعیه نهی می کند و ادلۀ حجیت خبر واحد می گوید: خبر واحد، حجه شرعیه. پس این ادله بر آیات ناهیه ورود دارد و در موارد ورود و حکومت و تخصیص و امثال ذلک پای معارضه مطرح نیست. نمی توانیم بگوییم: دلیل وارد معارض با دلیل مورود است. همان طوری که در باب حکومت هم چنین است، در باب تخصیص هم همینطور است که دلیل مخصص هیچ گونه معارضه ای با دلیل عام ندارد و داخل در خبرین متعارضین نیستند و این را مفصل بحث کردیم.

لزوم عدم حجیت خبر واحد از ادلۀ حجیت خبر واحد

اشکال دیگری که یک مقدار پیچ و خم پیدا کرده این است که می گویند: اگر ادلۀ حجیت خبر واحد بخواهد(چه آیه و روایت باشد یا هر دلیلی باشد) بخواهد خبر واحد را حجت کند، «یلزم من وجوده العدم»، برای اینکه یکی از مصادیق خبر واحد عادل، خبری است که مرحوم سید مرتضی ما را به آن خبر اخبار کرده که مخبر به آن، اجماع بر عدم حجیت خبر واحد است. اگر ادلۀ حجیت خبر واحد بخواهد خبر واحد را حجت کند، یکی از مصادیق خبر واحد، خبر سید مرتضی است، پس خبر سید مرتضی هم حجت است. آن وقت مخبربه ایشان چیست؟ اجماع بر عدم حجیت خبر واحد. پس از حجیت خبر واحد و شمولش نسبت به خبر سید مرتضی، لازم می آید عدم حجیت، برای اینکه سید مرتضی چنین مطلبی را اخبار کرده و مخبر به او، اجماع بر عدم حجیت خبر واحد است.