سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 459

از این اشکال جوابهایی داده شده. یک جوابش آن بود که در بحث اجماع منقول به خبر واحد صحبت شد، که ادلۀ حجیت خبر واحد اخبار عن حس را شامل می شود و حجت قرار می دهد. و اگر کسی نقل اجماع کند و مدعی اجماع بر هر شیئی باشد، از باب اینکه این مخبر و مدعی اجماع، قول معصوم را عن حدس بدست آورده مگر روی مبنای اجماع دخولی و اجماع تشرفی که خیلی موردش قلیل است و مثل مرحوم سید مرتضی هم این را نمی گوید.

پس در نتیجه اصولا ادلۀ حجیت خبر واحد، اجماع منقول به خبر واحد را شامل نمی شود، برای اینکه اجماع منقول به خبر واحد در رابطۀ با حکایت قول معصوم و استکشاف قول معصوم«عن حدس» قول معصوم را بدست آورده، یا روی قاعدۀ لطف یا حدسی که متأخرین قائلند که ما ذکر کردیم و توضیح دادیم. لذا جواب از این اشکال این است که ادلۀ حجیت خبر واحد اجماع سید مرتضی را نمی گیرد تا اینکه از حجیت، عدم حجیت لازم بیاید. اگر اجماع بر شیء دیگری را هم ادعا می کرد، از شمول ادلۀ حجیت خبر واحد، خارج بود. پای اجماع که در کار آمد، این نقل از شمول ادلۀ حجیت خبر واحد کنار می رود.

تعارض بین اجماع سید مرتضی(ره) و اجماع شیخ(ره) بر حجیت خبر واحد

جواب دومی که از این اشکال داده شده این است که می گویند: ادعای اجماع سید مرتضی معارض است با ادعای اجماع شیخ طوسی که تا حدی شاگرد مرحوم سید مرتضی(علیهما الرحمه) بوده. این شاگرد بزرگوار هم بر حجیت خبر واحد ادعای اجماع دارد و بر حجیت خبر واحد نقل اجماع کرده که ما آن روز هم اشاره کردیم. یکی از مسائل مشکل، همین است که یک استاد و شاگردی آن هم استاد به این کیفیت و شاگرد به این کیفیت، او ادعا می کند اجماع بر عدم حجیت را و این شاگرد ادعا می کند اجماع بر حجیت را. اصلا این دو تا قابل جمع و به اصطلاح ما قابل توجیه است؟ درست است که ما مثلا اجماع منقول به خبر واحد را معتبر نمی دانیم، اما در عین حال دو نفر این نحو مدعی اجماع بشوند، یکی بر عدم حجیت و یکی بر حجیت، این از آن چیزهائی است که توجیهش خیلی مشکل است و شاید هم راهی برای توجیه نباشد.

بالاخره این مجیب می گوید که در این مطلبی که سید مرتضی ادعای اجماع بر عدم کرده، شیخ طوسی هم ادعای اجماع بر وجود و ثبوت حجیت کرده و ما می گوییم: این دو با هم معارضند و بر اثر معارضه، تساقط می کنند، در نتیجه هردویشان کنار می روند. وقتی هر دو