سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 465

مرحوم آخوند فرمودند که بر فرض که ادلۀ حجیت، خبر سید مرتضی را شامل بشود، نتیجه اش این می شود که خبرهای بعد از این خبر و بعد از این نقل اجماع از دائرۀ حجیت خارج شود و الا خبرهائی که قبل از این خبر سید مرتضی بوده اند، راهی برای تخصیص و اخراج آنها وجود ندارد، پس امر دائر است بین اینکه ما یا خبر سید مرتضی و همۀ خبرهای آحاد قبل از سید مرتضی را بگیریم و بعدی ها را محکوم به عدم حجیت بکنیم و یا بالعکس و هیچ تخصیص اکثر و استهجانی در این وجود ندارد.

اجماع سید بر عدم حجیت مطلق خبر واحد

این فرمایش مرحوم آخوند در حاشیۀ رسائل به حسب ظاهر، قابل قبول نیست، برای اینکه معقد اجماع مرحوم سید و مخبر به آن، این است که«خبر الواحد بطبیعته و باطلاقه لیس بحجه». اگر ما از سید مرتضی بپرسیم که اجماعی که شما نقل می کنید، مقعد اجماع چیست و بالاخره آن خبر واحدی که شما می خواهید متصف به عدم حجیتش کنید، عبارت از چیست؟ به عبارت روشن تر: آیا سید مرتضی برخلاف مدعای خودش، استدلال به اجماع می کند؟ یعنی در یک قسمت از مدعای خودش استدلال به اجماع می کند؟ یا بر همۀ مدعای خودش استدلال به اجماع می کند؟

همۀ مدعای سید این است که اخبار آحاد برأسها لیس بحجه، حالا می خواهد قبل از سید مرتضی باشد، یا بعد از سید مرتضی باشد، قبل از نقل اجماع او باشد یا بعد از نقل اجماع او باشد یعنی اگر کسی از سید مرتضی سؤال می کرد که نظر شما و ادعای شما راجع به حجیت خبر واحد چیست؟ ایشان بطور سالبۀ کلیه جواب می داد اصلا خبر واحد اتصاف به حجیت ندارد، و این اجماعی را هم که ادعا فرموده در حقیقت به عنوان یک دلیل بر این مدعی نقل کردند. پس معلوم می شود که معقد اجماع و مخبر به ایشان، این است که خبر واحد بطور سالبۀ کلیه فاقد حجیت و فاقد اعتبار است. پس چطور ما این تبعیض و تفکیک را در رابطۀ با مخبر به و مفاد خبر سید مرتضی قائل بشویم؟

و این اختصاص به اینجا ندارد بلکه در همۀ موارد، اینطور است. اگر علامه در کتاب تذکره ادعا کرد مثلا اجماع بر وجوب نماز جمعه را، معنای این اجماع ادعائی بر وجوب نماز جمعه چیست؟ معنایش این است که از زمان علامه به بعد نماز جمعه محکوم به وجوب است؟ یا مفاد اجماع علامه این است که در اسلام مثلا در زمان حضور و غیبت نماز جمعه