سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 467

مبتلا به ما هست در رابطۀ با ائمۀ(علیهم السلام)، انصراف دارند، همان طوری که بعضی از مطلقات انصراف به بعضی از افراد پیدا می کنند، می گویند ما مدعی هستیم که ادلۀ حجیت خبر واحد از اخبار مع الواسطه انصراف دارد. بله اگر شما شاگرد زراره بودید، مفهوم آیۀ نبأ حکم می کرد به اینکه قول زراره حجت است، اگر شاگرد محمد بن مسلم بودید، آیۀ نبأ می گفت: قول محمد بن مسلم برای شما حجت است. اما اینجائی که این همه واسطه وجود دارد، دیگر آیۀ نبأ با اینکه مفهوم هم دارد، با اینکه مفهومش هم حجیت خبر عادل است، اما از اینطور خبرهای عادل دور و دراز آیۀ نبأ و امثال آیۀ نبأ انصراف دارد. پس تقریب اول این است که از راه انصراف وارد بشوند.

عدم انصراف ادله حجیت خبر واحد از اخبار مع الواسطه

اگر از این راه وارد شدند، می شود اینطور جواب داد که انصراف، یک چیزی نیست که همین طوری انسان بتواند ادعا کند. انصراف، منشأ لازم دارد. منشأش یا کثرت وجود است یا کثرت استعمال است که تحقیق این است که کثرت وجود هم منشأ انصراف نیست، بلکه همان کثرت استعمال منشأ برای انصراف و انس ذهن به آن مستعمل فیه است که کثرت استعمال در آن تحقق پیدا کرده، لکن هر دو فرضش را اینجا می آوریم. می گوییم شما که این اشکال را کردید و به انصراف قائل شدید آیا منشأ انصراف را کثرت استعمال می دانید یا منشأ انصراف را کثرت وجود می دانید؟ هیچ کدامش نسبت به خبر بلا واسطه تحقق ندارد. شما که می خواهید بگویید: مثلا«صدّق العادل» که مفاد ادلۀ حجیت خبر واحد است، به خبر عادل بدون واسطه انصراف دارد، می گوییم: چرا انصراف دارد؟ آیا کثرت استعمال خبر عادل در خبر عادل بدون واسطه است یا کثرت وجود؟ کثرت وجود که در ناحیۀ مقابل است، الان و حتی همان زمان هم نوع خبرها با دو واسطه و سه واسطه نقل می شده، در همان زمانهای اولیه، واسطه تحقق پیدا کرد تا زمانهای بعدی تعدد واسطه بیشتر شد. پس کثرت وجود در «صدق العادل» نسبت به خبر عادل بلا واسطه نیست و کثرت استعمال هم هکذا.

آیا کلمۀ خبر عادل در خبر عادل بلا واسطه کثرت استعمال دارد بطوری که تا انسان کلمۀ خبر عادل را می شنود، روی آن انسی که به علت کثرت استعمال پیدا شده، توی ذهنش خبر عادل بلا واسطه می آید؟ پیداست که چنین چیزی نیست و شاهدش هم این است که ما این همه برای شما«صدق العادل» را مطرح کردیم، هیچ در ذهنتان نیامد که مقصود خبر عادل