سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 489

داعی ما نوعا به استفهام انشائی، همان طلب فهم واقعی است، چون جاهل هستیم و از طریق استفهام می خواهیم مسأله را کشف کنیم. همزه استفهام را بکار می بریم و داعی ما هم بدست آوردن واقعیات و رفع جهل و ازالۀ جهل است.

اما گاهی از اوقات، دواعی دیگری وجود دارد، و شاید این معانی مختلفه ای که برای استفهام شده است از قبیل استفهام تقریری و استفهام انکاری و امثال ذلک، اینها همه مسائلی است که به دواعی برمی گردد، یعنی در استفهام انکاری، داعی، انکار آن مطلب است، در استفهام تقریری، داعی تقریر آن مطلب است، و الا در تمامی اینها ادات و کلمات استفهام در انشای استفهام و یا به تعبیر دیگر در استفهام انشائی استعمال شده. در باب لیت و لعل های فراوانی که در قرآن کریم وجود دارد، (ایشان می فرماید) برخلاف آنچه که ظواهر کتب ادبیّه و نحویّه اقتضا می کند که لیت و لعل برای ترجی حقیقی و تمنی حقیقی استعمال شده، مسأله اینطور نیست، یعنی لیت و لعل برای انشای ترجی و تمنی وضع شده است، منتها دواعی، مختلف است، کما اینکه در استعمالات خود ما هم مختلف است، گاهی تمنی و ترجی در موارد دیگری به کار می رود، مثل«یا لیت الشباب لنا یعود یوما» و امثال ذلک.

داعی انشای لیت و لعل درباره خداوند متعال

بعد می فرمایند: این کلمات دربارۀ خداوند هم در انشای این عناوین و مفاهیم، استعمال شده، منتها داعی در ما نوعا مسألۀ امید و رجاء و تمنی ملازم با جهل و عجز است که جهل و عجز دربارۀ خداوند غیر متصور است، باید آنجا بگوییم که داعی، اظهار محبوبیت این معنی است، وقتی که می فرماید: «لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» ، این«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» در انشای تمنی استعمال شده لکن داعیش این است که خداوند می خواهد بفرماید که این تحذر عقیب الانذار و این حذر قوم به دنبال انذاری که نسبت به آنها شده، یک امری است که مطلوبیت دارد، رجحان دارد، چیزی است که خداوند آن را می پسندد، مرضیّ خداوند تبارک و تعالی است. اگر «لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» را اینطور معنی کردیم، آن وقت هم با معنای لعل، مخالفتی تحقق پیدا نکرده، چون در انشای ترجی استعمال شده و هم دلالت بر مقبولیت حذر عقیب الانذار دارد.

طریقۀ استفادۀ وجوب حذر از آیۀ نفر نزد محقق خراسانی(ره)

لکن تا اینجا یک مرحلۀ مطلب، ثابت می شود و آن این است که این حذر، محبوبیت دارد،