سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 494

استفادۀ وجوب حذر از لولای تحضیضیه

راه دیگر این است که این آیۀ شریفه که می فرماید: «فَلَوْ لا نَفَرَ» این لولای توبیخی و تحضیضی است، از این، توبیخ استفاده می شود و توبیخ، جز در موارد وجوب، تحقق ندارد.

در ترک واجب، مظنۀ توبیخ هست، لذا تردیدی نیست که از«فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ»

وجوب نفر برای طائفه ای از هر فرقه ثابت می شود و لو اینکه به صیغه امر هم نیست، لکن از این تعبیر، وجوب نفر استفاده می شود. وجوب نفر که استفاده شد، آن غایاتی که برای این نفر، ذکر شده نیز واجب می شود یعنی«لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ» که لام غایت است نه - لام - امر غایب، «وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ» به لحاظ اینکه این تفقه و انذار بعد التفقه با لام غایت، غایت برای نفر واجب قرار داده شده، ما استفاده می کنیم که این تفقه بعد النفر و الانذار بعد التفقه، وجوب دارد، برای اینکه غایت برای نفر واجب است. اینها که وجوب پیدا کرد، انذار که بر منذر و منذرین واجب شد، از این که دنبال انذار می فرماید: «لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» استفاده می کنیم که اگر انذار، وجوب پیدا کرد، این حذری هم که غایت انذار و نتیجۀ انذار و ثمرۀ انذار است نیز وجوب پیدا می کند، به لحاظ اینکه این هم غایت انذار است که انذار، غایت نفر است، و وجوب نفر هم از طریق استعمال کلمۀ لولای توبیخی استفاده می شود. پس این آیه دلالت بر وجوب نفر دارد بعد هم تفقه عقیب نفر و انذار و وجوب انذار، بعد هم«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» این ثمره ای است که مترتب بر این انذار واجب است و حیث اینکه غایت الواجب باید واجب باشد، پس حکم می کنیم به اینکه این حذر هم وجوب دارد.

یا به تقریب دیگر: نه از راه غایت بودن و عنوان غایه الواجب، واجبه، بلکه از راه اینکه اگر یک چیزی را به عنوان ثمرۀ یک شیء واجبی قرار دادند، اگر آن شیء فی نفسه، واجب نباشد، یلزم اللغویه. نماز با این عظمت و با این تأکیدات و اوامر متعدده ای که در کتاب و سنت دارد، وقتی می گویند: این نماز، معراج مؤمن است، پس می فهمیم که معراج به این کیفیت، وجوب دارد و الا صرف این نیست که این همه نماز متعلق امر واقع بشود در الفاظ و آیات مختلفه، اما در عین حال، معراج المؤمن چیزی باشد که فقط محبوبیت و رجحان داشته باشد، اما لزومی برای تحقق این عنوان یا عناوین دیگری که مترتب بر نماز است در کار نباشد. پس اگر ما آثار و غایات واجب را واجب ندانیم و خود واجب را واجب بدانیم و اثرش را غیر واجب، این مستلزم لغویت است. نماز ما را به این اهداف می رساند. اگر این اهداف، وجوب و لزوم