سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 50

مسائل عملی و مسائل فرعی مورد نیاز و مورد بحث ماست، و الاّ مسائل اعتقادی کما اینکه بعدا هم ان شاء الله به این آیه شریفه که می رسیم که«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» آنجا صحبت می کنیم، (مرحوم آخوند و دیگران هم ذکر فرموده اند) که این مربوط به مسائل اعتقادیه است«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» و ظاهرش هم این است که قابل تخصیص نیست و سیاقش آبی از تخصیص است. نمی توانیم بگوییم: «انّ الظن لا یغنی من الحق شیئا الاّ فی الظنون الخاصه فی المسائل الفرعیه العملیه». سیاق آیه از یک چنین تخصیصی ابا دارد.

پس این خبر واحدی که در کلام در طرفین ملازمه ذکر شده، ظاهرش این است که یک خبر واحدی است که متعرض بیان یک حکم فرعی است مثل مسأله وجوب صلاه جمعه.

بعد ایشان اینجوری ادعای ملازمه می کند که اگر کسی از رسول خدا اخبار کند به اینکه نماز جمعه واجب است، اگر تعبّد به این خبر، امکان داشته باشد که بحث ما در امکان آن است، باید تعبّد به خبر واحد در رابطۀ با اخبار از خداوند هم حجیت داشته باشد. حالا چرا این ملازمه تحقق دارد؟ برای اینکه هر دوی آن خبر واحد است.

فرق بین اخبار عن الله با اخبار عن الرسول

آیا صرف اینکه عنوان خبر واحد بر هر دو صدق می کند، کفایت می کند در اینکه ملازمه تحقق داشته باشد؟ علاوه بر این مسألۀ اخبار از رسول خدا، حالا چه مع الواسطه باشد یا بلا واسطه باشد - به اصطلاح - اخبار عن حسّ است. زید می گوید: من از رسول خدا شنیدم که فرمود: نماز جمعه واجب است، آنهایی هم که مطلبی را از رسول خدا مع الواسطه نقل می کنند، هر راوی از راوی قبلی عن حسّ این مطلب را شنیده تا منتهی می شود به آن راوی که مستقیما این مطلب را از رسول خدا شنیده است. در تمام مراحل چه در آنجایی که مع الواسطه باشد و چه در آنجایی که بلا واسطه باشد، مخبر به، یک مطلبی است که عن حسّ است یعنی با گوش خودش شنیده و یا در آنجایی که حکایت فعل می کند، با چشم خودش دیده که«انّ رسول الله صلی الله علیه و آله فعل کذا» این آخرین کسی که روایت به او منتهی می شود، کسی است که«عن حسّ رأی انّ رسول الله صلی اللّه علیه و آله فعل کذا» مثل اینکه در مباحث فقهی که ما بحث می کنیم یک مطلبی است راجع به اینکه رسول خدا صلوات الله علیه طاف راکبا، در حالی که سواره بودند طواف را انجام دادند، این یک مطلب مرئی است، یک مطلب محسوس است، یا شخص بلا واسطه خودش می بیند و یا مع الواسطه از کسی که