سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 502

همین اوصاف نفسانیۀ انسان است، اینطور نیست که به مجردی که به یک کسی بگویند:

خشیت در تو پیدا بشود، پیدا بشود یا تذکر در تو تحقق پیدا کند، این در اختیار او نیست، باید یک سلسله مقدمات را طی بکند تا نتیجۀ آن مقدمات، حصول یک تذکر و حصول یک خشیت باشد و لذاست که در بحثی که در کتاب القطع تبعا للکفایه مطرح شد، که آیا علاوۀ بر موافقت عملیه در باب احکام خداوند، یک موافقت دیگری به نام موافقت التزامیه، لزوم دارد بطوری که هر تکلیفی دارای دو موافقت باشد: یک موافقت عملی و خارجی، یکی هم موافقت قلبی و موافقت التزامی که معنایش این است که نفس انسان در مقابل این حکم مولی خاضع و تسلیم باشد، آنجا ما همین مطلب را عرض کردیم که مسألۀ موافقت التزامیه، یک چیزی نیست که مثل موافقت عملیه بتواند مأمور به واقع بشود، حتی به سبب حکم عقل.

موافقت عملیه در اختیار مستقیم مکلف است، اما موافقت التزامیه، یک مبانی اعتقادی لازم دارد. باید در برابر احکام اولی آنقدر متعبد و خاضع باشد که بدون چون و چرا احکام را بپذیرد و جزو«وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللّهَ عَلی حَرْفٍ» نباشد که برای احکام خدا، تبعیض قائل بشود که این تبعیض، معنایش عدم تسلیم در برابر احکام خداوند است.

امکان ارادۀ حذر قلبی از«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ»

اجمالا ما نباید در مقابل استدلال مستدلّ، ثابت کنیم که این حذر در این آیه، حذر قلبی و نفسی است، بلکه مستدل که مبنای استدلالش بر این است که مقصود از این تحذر، تحذر عملی است، او باید این معنی را ثابت کند، که«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» ، ظهور در این معنی دارد، در حالی که ما بعدا در دنبال بحث عرض می کنیم که شواهد فراوانی برخلاف این معنی وجود دارد، لکن ما نیاز به شاهد نداریم، این مستدل است که باید اثبات کند، اگر ما از او سؤال کردیم: ما الدلیل بر اینکه این تحذر، تحذر عملی است؟ شاید مقصود همان«لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی» باشد که در آیۀ فرعون و موسی خداوند بیان کرده، مخصوصا کلمۀ انذار که این هم خودش یک نکته ای است.

در آیۀ نبأ که قبلا بحث کردیم، آنجا موضوع، عنوان نبأ بود و ما گفتیم: نبأ به معنای مطلق خبر است، حتی آنهائی هم که گفتند: نبأ یعنی یک خبر عظیم و خبر خیلی مهم، عرض کردیم که نه! «النبأ ای الخبر من دون فرق بین ان یکون عظیما او غیر عظیم» لذا در سوره«عمّ» هم نبأ را به عظیم توصیف می کند که این توصیف معنایش این است که عظیم بودن داخل در ماهیت نبأ