سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 504

اختیار مردم بگذارید. البته یک تفصیلی در این آیه هست و بعضی از مفسّرین آیه را همین جور معنی کرده اند و گفته اند: معنای آیه این است که مثل زماننا هذا که درست است که همۀ مردم مکلف به احکام الله هستند، اما اینکه نمی شود که همۀ مردم دست از کار و زندگی بکشند، بیایند حوزۀ علمیه قم، مشغول تعلّم و تحصیل بشوند تا در نتیجه احکام خدا را یاد بگیرند. این وظیفۀ یک گروهی است که بیایند تحصیل کنند بعد هم برگردند به قوم و قبیله و شهر و روستای خودشان و مردم را ترویج و تبلیغ کنند. لکن این به عنوان یک قول در مفاد آیه مطرح است، و این ذهنیت ها نباید سبب بشوند که انسان از دقت در مفاد آیه و ملاحظۀ شأن نزول آیه و سایر خصوصیاتی که نیاز به دقت و تأمل دارد غافل شود.

معنای متناسب با ظاهر آیۀ نفر

از جمله چیزهائی که در این آیه وجود دارد که من در آن دورۀ قبلی تنبّه به این پیدا کردم این است که آیۀ شریفه می گوید: «فَلَوْ لا نَفَرَ» اولا هر کجا در قرآن مجید کلمۀ نفر استعمال شده، ظاهرا در رابطۀ با«نفر الی الجهاد» است، «نفر الی الجهاد و المبارزه و المقاتله مع الکفار و المشرکین» این موارد استعمالش عبارت از یک چنین چیزی است. آن وقت می فرماید که از هر فرقه ای، یک طائفه کوچ کنند یعنی الی الجهاد، منتها این«نفر الی الجهاد» دو خاصیت بر آن مترتب است: یکی اصل مسألۀ جهاد، که مسألۀ اولی است که در رابطۀ با جهاد مطرح است، اما خاصیت دوم هم دارد که جهاد، عبارت از این است که این افرادی که در جهاد شرکت کرده اند، اینها با چشم خودشان و بالمشاهده، چیزهایی را ملاحظه می کنند مثلا آن جا می بینند که یک فرد مسلمان رزمنده چطور در مقابل صدها کافر و مشرک از خودش نیرو به خرج می دهد و در مقابل آنها قدرت دارد و علاوه، یک امدادهای غیبی که دیگر خوشبختانه این مسائل را که ما حالا داریم صحبت می کنیم، با ملاحظۀ این خصوصیاتی که در جنگ تحملی وجود داشت، با این حالاتی که انسان از رزمنده گان دیده و اکثرا شنیده و همینطور امدادهای غیبیۀ متعددی که حالا اگر بعضی هایش یا بعضی از خصوصیاتش مورد تردید باشد، لکن اجمالا هیچ محل تردید نبود. خداوند در این آیه این مطلب را به حسب ظاهر، می خواهد بفرماید که یک طایفه ای نفر الی الجهاد بکنند و در آنجا تفقه کند به عظمت اسلام، به واقعیت اسلام، به نصرتهای الهیه، به آن خصوصیاتی که رزمندگان اسلام از خودشان نشان می دهند، که در هیچ ملتی و در هیچ مذهبی بدون هیچ تعصبی، چنین حالات و چنین نیرو و شجاعت و