سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 505

قدرتی وجود ندارد. اینها بروند این حالات را مشاهده کنند، بعد که خاطرات جنگ و مشاهدات جهاد و خصوصیات غیر عادی جهاد را ملاحظه کردند وقتی که برگشتند به مدینه، تبعا این رزمندگان، اقوام مشرکی دارند، اقوام بی تفاوتی دارند، اینها را به صورت انذار برای اینها نقل کنند تا شاید یک دگرگونی نفسانی در آنها پیدا بشود، یک حالت خوف نفسانی در آنها پیدا بشود.

ظاهر آیه هم عبارت از همین است که«فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ» که این طائفه در «نفر الی الجهاد» علاوۀ بر جهاد، تفقه کنند و بعد در مراجعت به قوم غیر مسلمان خودشان، این مسائل و امور خارق العاده و این خصوصیات را نقل کنند، «لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» تا شاید در این قوم، یک حالت تحذر نفسانی پیدا بشود. این معنای ظاهر آیه است و عکس این هم معنی شده که از دو جهت، با ظاهر آیه مخالفت دارد ولو اینکه به عنوان شأن نزول از ابن عباس عکس این معنی نقل شده، اما این با ظاهر آیه نمی سازد.

تفسیر منقول از ابن عباس درباره آیۀ نفر و دلیل ضعف آن

از ابن عباس در شأن نزول این آیه اینطوری نقل شده که بعد از غزوۀ تبوک که منافقین شرکت کردند و یک عده ای هم عذرخواهی کردند و شرکت نکردند، خداوند تبارک و تعالی آنهائی که شرکت نکردند در غزوۀ تبوک را توبیخ کرد، بعد از این می فرماید که مسلمانها تصمیم گرفتند که بعد از این، هر جنگی و هر سریّه ای - سریّه عبارت از جنگهائی است که رسول خدا در آن شرکت نکرده و غزوه عبارت از جنگهائی است که رسول خدا شخصا حضور داشتند - که پیش می آید، همه شرکت کنند. بعد می فرماید: سریه ای پیش آمد، همۀ مؤمنون در این سریه شرکت کردند، رسول خدا در مدینه تنها ماند. آیۀ شریفه برای این هدف نازل شد که بعد از آنکه رسول خدا در مدینه تنهاست، یک عده ای در مدینه خدمت رسول خدا بمانند و در این مدتی که جنگ هست، اینها از فرصت استفاده کنند، تفقه بکنند، بعد از آنکه آن جنگجویان از جبهه برگشتند، اینها نتیجۀ تفقه خودشان را به صورت انذار در اختیار آنها بگذارند تا شاید حالت تحذر در آنها پیدا بشود.

این رسما از دو نظر مخالف با ظاهر آیه است: برای اینکه ظاهر آیه می گوید: «فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا» یعنی آن طایفۀ نافره تفقه بکنند نه طایفه ای که در مدینه باقی مانده اند و نفر نسبت به آنها تحقق پیدا نکرده، این اولا.