سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 51

این معنا را رؤیت کرده حکایت می کند، پس تمامی مراحل آن به مسأله حسّ برمی گیرد.

اما در اخبار عن الله به چه کیفیتی می خواهد اخبار عن الله بشود؟ به چه نحو اخبار عن الله تحقق پیدا می کند؟ آیا وساطت جبرئیل مطرح است؟ که فرض این است که وحی، منقطع است و خاتمیت نبوت، محرز است و معنا ندارد ارتباط با خداوند و لو مع وساطت جبرئیل تحقق داشته باشد یا مسائلی که شبیه مسائلی که برای موسی پیش آمد که از شجره شنید آن مطلبی را که باید بشنود، گفت: اینها همه در رابطۀ با انبیا تحقق پیدا می کند. مگر اینکه کسی خواب ببیند که از طرف خداوند به او گفتند که خداوند فرموده: نماز جمعه واجب است و این هم یقین کرد که این رؤیا از رؤیاهای صادقه است. یک چنین چیزهایی باید تصور بشود، و الاّ اخبار عن الله یا اخبار عن الرسول قابل مقایسه نیست، یا اخبار عن حسّ مع الواسطه است، یا بلا واسطه است لذا چه جوری می شود اخباری تحقق پیدا بکند؟ پس اولا: خود این ملازمه ای که در این قضیه شرطیه ذکر شده، محل اشکال و محل کلام است.

عدم جواز تمسک به اجماع در مسائل عقلیه

حالا اگر ما این ملازمه را قبول کنیم، اینکه شما می فرمایید: «التالی باطل اجماعا» این بطلان را معنا کنید؛ یعنی تعبّد به اخبار عن الله نشده یا ممکن نیست که بشود؟ اگر می گویید:

نشده، بحث ما که در وقوع و عدم وقوع نیست. بحث ما در امکان وقوعی و عدم امکان وقوعی است.

به عبارت دیگر: بحث ما در مقام ثبوت است نه در مقام اثبات. ما می خواهیم ببینیم آیا تعبّد به خبر واحد امکان دارد یا نه؟ مدعای شمای(ابن قبه)، استحاله تعبّد به خبر واحد است، منتها نه استحاله ذاتی بلکه استحاله وقوعی اما دلیلتان را که ملاحظه می کنیم، می گویید:

«التالی باطل، باطل یعنی یستحیل التعبّد بخبر الواحد فی الاخبار عن الله» اگر یستحیل می گویید، پس اجماعا یعنی چه؟ «ما معنی الاجماع؟» بحث، یک بحث عقلی است. در بحث عقلی تمسک کردن به اجماع، هیچ گونه شایستگی ندارد. اجماع خودش یک دلیلی است در مقابل عقل، لذا وقتی ادله اربعه را می شمارید، عقل و اجماع را دو دلیل متغایر با هم می دانید، پس این یعنی چه که انسان بگوید: «و هو باطل» و مقصود از باطل این باشد که عقلا باطل است، بعد دلیل بر بطلان عقلیه شیء را مسأله اجماع قرار بدهد؟ آیا اجماع می تواند در مسائل عقلیه نقش داشته باشد یا مرجع در مسائل عقلیه تنها عبارت از عقل است؟ باید به عقل