سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 511

نسبت به زید عالم فاسق استفاده کرده ایم که پس قید عدالت در«اکرم کل عالم» دخالت ندارد، اما اگر گفتیم: علاوۀ بر کلمۀ کل برای استفادۀ اطلاق باید از راه مقدمات حکمت مسألۀ اطلاق را ثابت کنیم، در رأس مقدمات حکمت، این است که مولی در مقام بیان باشد، و ما باید این در مقام بودن را احراز کنیم و مجرد اینکه این عام، عام استغراقی است، دلیل بر این نیست که مولی در مقام بیان هم هست، بلکه ممکن است عام، عام استغراقی باشد، اما از نظر عدالت و فسق، مولی در مقام بیان نباشد، که ما بتوانیم به اصاله الاطلاق تمسک کنیم.

عدم استفاده اطلاق وجوب قبول قول منذر از آیۀ نفر

لذا به مرحوم محقق نائینی(قدس سره) عرض می کنیم: اینکه شما سعی دارید که این جمعهائی که در آیۀ نفر است، اینها را به صورت عام استغراقی در بیاورید و واقعا هم همین است، همان طوری که«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» جمعش جمع استغراقی است و هر کدام مستقلا باید حذر کنند، «لینذروا» هم همینطور است، هر کدام از متفقهین باید مستقلا انذار کنند و وظیفۀ هر کدام جدای از وظیفۀ دیگری است، اینکه شما سعی دارید که این عام ها را استغراقی کنید و مسأله را از عام مجموعی دور قرار بدهید، این برای چه هدفی است؟ چه چیزی این را ثابت می کند؟ می خواهید بگویید حالا که عموم استغراقی شد دیگر از راه عموم، مسألۀ اطلاق را ثابت می کنیم، دیگر مقدمات حکمت در اینجا لازم نیست؟ می گوییم: خیلی خوب اگر این معنی در نظائرش مورد قبول واقع شد، اینجا هم مانعی ندارد. اما اگر بخواهید مستقلا از راه اصاله الاطلاق و اصاله عدم التقیید، مسأله را ثابت کنید، باید ثابت کنید که آیه از این جهت هم در مقام بیان است. آیه می خواهد به نحو اطلاق برای قول منذر حجیت ثابت بکند و به نحو اطلاق، وجوب تحذر را عقیب انذار ثابت کند«سواء کان قول المنذر مفیدا للعلم ام لم یکن» باید اطلاق و اینکه مولی و خداوند در مقام بیان از این جهت هم هست را اثبات کنید و شما در کلامتان این را اثبات نکردید. شما فقط فرمودید: «و ایّ اطلاق اقوی من اطلاق هذه الایه» مقصود از اقوائیت چیست؟ آیا مقصود از اقوائیت این است که از طریق عموم، این اطلاق ثابت می شود؟ اگر این مبنی درست باشد، حق با شماست، اما اگر ما نخواهیم از طریق عموم، اطلاق را ثابت کنیم، بلکه بخواهیم از راه اصاله الاطلاق خودش وارد شویم، اولین مقدمه لنگ است. ما از کجا بدست بیاوریم که این آیه در مقام بیان این جهت هم هست که«سواء افاد قول المنذر العلم ام لم یفد قول المنذر العلم؟»