سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 518

خوف نفسانی پیدا بکنند و تمایل به اسلام پیدا بکنند. و عرض کردیم: اگر عکس بکنیم، در غیاب این رزمندگان، یک احکامی آمده، یک واجبات و محرماتی بیان شده، حالا اینهایی که از جبهه برمی گردند اینهایی که در مدینه بوده اند، اینها در مقام انذار رزمندگان برآیند«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» این یک معنای خیلی غیر متناسب و معنایی بعیدی است. رزمنده ای که جانش را در کف گذاشته، وقتی که از جبهه آمد و به او گفتند: ده تا دستور وجوبی آمده، ده تا دستور تحریمی آمده، می گوید: سمعا و طاعه، دیگر«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» مناسبت با حالت این رزمندگان ندارد. باید کسانی باشند که در قلوب آنها حالت خوف و حالت گرایش به اسلام نیست و یا کم است و بواسطه این اخبار جبهه، لعلهم یحذرون مثل آیه«لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی»

در داستان فرعون و موسی است.

نفسانی بودن تحذّر

اگر تحذّر، یک امر نفسانی شد، خیلی روشن است که هدف اصلی آیه شریفه بیان تحذر نیست تا ما از آن استفاده کنیم این تحذر با تمام خصوصیات و شرایط با همه اوصاف چه در رابطه با منذرین و چه در رابطه با انذار و چه در رابطه با منذرین، این آیه می خواهد دلالت بر لزوم آن بکند. علاوه بر اینکه حالتهای نفسانی مستقیما و بلا واسطه نمی شود امر و نهی به آن تعلق بگیرد. اینها تابع یک سری مقدمات و علل و اسبابی است. یکی از برادران نوشته بودند که اگر تحذر هم به معنای حالت نفسانی باشد، این فرع این است که قول منذر بر او حجیت داشته باشد و الا عقیب انذار حاصل نمی شود. اگر مقصود از این حرف، این است که قول منذر را بطور کلی می خواهد مؤثر در تجذر بداند، این فرع این است که آیه شریفه در مقام بیان این جهت باشد، در حالی که آیه شریفه یا در مقام بیان وجوب نفر است یا بالاتر؛ وجوب نفر را دلالت ندارد، در مقام تقسیم است اما اینکه«حکم النفر ماذا؟» این مطلبی بوده که مردم می دانسته اند. من الممکن وجوب بوده و من المحتمل اینکه غیر وجوب بوده و آیه با هر دو سازگار است و هیچ کدام را تعیین نمی کند.

(سؤال... و پاسخ استاد): «وَ ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّهً» در مقام اخبار نیست می گوید:

مؤمنین نباید نفر عمومی داشته باشند. قسمت دوم هم لو لا توبیخی است می گوید: باید تقسیم شوند چرا تقسیم نمی شوند. ما که در وجوب همه آنها مناقشه کردیم گفتیم: «لیتفقهوا» غایت است برای نفر. اگر نفر واجب باشد این تفقه هم واجب است چون لیتفقهوا که صیغه