سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 523

موضوع اعتقادی است و جز از طریق علم، این معنی تحقق پیدا نمی کند. اما اگر مطلب اینطور شد که ما خواستیم بفهمیم که مثلا آیا در 2000 سال، 3000 سال پیش فلان کس نبی مرسل بود یا نه؟ که بر فرض ثابت شدن نبوت و مرسل بودن او، برای ما اثری ندارد، برای اینکه ما جزو پیروان او نیستیم، ما جزو پیروان رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) هستیم، آیا در این بعد هم مسألۀ نبوت، نیاز به علم دارد و یک اصل اعتقادی راجع به علم است؟ یا اینکه ممکن است کسی بگوید: این دیگر نیازی به علم ندارد و در آیۀ شریفه در این رابطه بحث می کند که اگر شما نمی دانید که قبل از رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)، یک رجالی بودند که خداوند به آنها وحی می فرستاد و آنها از ناحیه خداوند، مرسل بودند، بروید از اهل ذکر بپرسید، آیا در اینجا هم مسأله، مسأله علمی است یا یک اصل اعتقادی است؟ یعنی اگر بخواهند معتقد به نبوت رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) بشوند، این نیاز به علم دارد اما اگر مطلب و ان قلت، قلت روی این مسأله بود که آیا قبل از رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) هم پیغمبر مرسلی بوده یا نبوده است، آیا این هم یک مسألۀ علمی و متوقف بر علم است؟ یا اینکه معلوم نیست این دیگر نیاز به علم داشته باشد؟

(سؤال... و پاسخ استاد:) آیا شما الان لازم است تحقیق کنید که انبیاء قبلی چند نفر بودند، کجا بودند؟ مدت نبوت و رسالتشان چقدر بود؟ خیلی از انبیاء گذشته را من و شما اصلا اسمشان را هم نمی دانیم، ضرورت هم ندارد بدانیم، و الا باید برویم همه این مسائل را تحقیق کنیم، اما به خلاف رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) که ما پیرو او هستیم و نبی ماست و این مسأله باید به صورت یک امر قطعی و علمی برای ما روشن باشد. آیا وجود یک نبیی در بنی اسرائیل با نام معیّنی، این هم برای ما لازم است که برویم تحقیق علمی روی آن بکنیم و در نتیجه اعتقاد علمی پیدا کنیم؟ یا اینکه نه، آن مقداری که دلیل دلالت کرده نبی هر قومی که مرسل است برای آن قوم باید نبوتش به نحو علم و یقین باشد، آیا برای دیگران هم مسأله، مسألۀ علمی است؟ این خیلی واضح نیست.

پس آنهائی که به استدلال به این آیه اینجوری مناقشه کرده اند، بعید نیست که مناقشۀ ایشان به این صورت قابل جواب باشد.

دلالت آیه بر تحصیل علم و عدم کفایت ظن

لکن یک مناقشۀ دومی شده است و آن این است که اینجا نمی توانید به اطلاق وجوب