سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 525

حرف را ایشان اینجا می فرمایند. می فرمایند: ظاهر آیه این است که به مجرد سؤال و جوابی که بر این سؤال مترتب است، دیگر قید«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» کنار می رود و جای آن را«إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» پر می کند و حیث اینکه«إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» حقیقی به مجرد جواب سؤال، تحقق پیدا نمی کند، لابد باید بگوییم: یک علم تعبدی در کار است، آن وقت نتیجه این می شود که در باب خبر واحد باید بگوییم: خبر واحد، ولو اینکه افادۀ علم حقیقی و علم تکوینی نمی کند، لکن افادۀ علم تعبدی می کند و چیزی را که شارع تعبّدا علم قرار داده است، این عباره اخرای از حجیت این شیء است.

عدم تناسب علم تعبدی با علم وجدانی در«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»

در این فرمایش مرحوم محقق اصفهانی(ره) دو اشکال هست: یک اشکال اینکه وقتی در یک قضیۀ شرطیه ای، شرط ذکر می شود، باید ما آن شرط را محور قرار بدهیم، وقتی که می فرماید: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» ، ما کاری به استدلال نداریم، خود این«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» یعنی چه؟ یعنی«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» به علم حقیقی. ظاهر آیه این است که اگر شما یک علم حقیقی، علم وجدانی، علم صددرصد ندارید، بروید از اهل ذکر بپرسید. حالا که رفتید از اهل ذکر پرسیدید باید این از بین برود، یعنی لا تعلمون تبدل به علم حقیقی بشود، نه «لا تَعْلَمُونَ» تبدل به علم تعبدی بشود.

این یک مطلبی است که ظاهر آیه و فهم عرفی از آیه آن را اقتضا می کند. اگر نمی دانید، بروید بپرسید، یعنی بپرسید که این "اگر" از بین برود، و این«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» تبدل به علم بشود، و حیث اینکه این علم در این شرط، علم واقعی و حقیقی است، در مقابل هم این چیزی که بر اثر سؤال و جواب اهل ذکر، تحقق پیدا می کند، رفع این است یعنی«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»

کنار برود، اگر بخواهد«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» کنار برود باید جای آن را تعلمون پر کند یعنی با سؤال و جواب اهل ذکر، آن حالت عدم علم واقعی تبدل به علم واقعی بشود، نه اینکه شرط در قضیۀ شرطیه، عدم العلم واقعی است، اما در مقابل، می خواهد یک علم تعبدی جای علم واقعی را پر کند، این کاملا خلاف ظاهر آیۀ شریفه است.

بعد مسألۀ تعبّد در ما نحن فیه

و ثانیا: جای تعجب است از ایشان که اصلا مسألۀ تعبد در جائی است که اساس، محرز