سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 533

درس یکصد و چهل و چهارم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

انکار تواتر اجمالی از نظر محقق نائینی(ره)

عرض کردیم که قسم سوم تواتر، تواتر اجمالی است لکن بنابر آنچه در اجود التقریرات به مرحوم نائینی نسبت داده شده، گرچه فوائد الاصول خلاف آن است، ایشان تواتر اجمالی را انکار کرده اند. می فرمایند: این اخباری که علم اجمالی به صدور یکی از آنها وجود دارد، از دو حال بیرون نیست: یا این است که اینها در یک قدر جامع و حداقلی اتفاق دارند، یا ندارند.

اگر قدر جامع و قدر متیقنی داشته باشند، برمی گردد به تواتر معنوی، چون قدر متیقن، مشترک بین همۀ روایات است و اگر هیچ قدر جامعی ندارد، در این صورت ما نمی فهمیم تواتر اجمالی یعنی چه. اگر روی قدر متیقن دست بگذاریم، فرض این است که قدر جامع ندارد، و اگر هر کدام را جداگانه در نظر بگیریم، غیر از اینکه احتمال کذب در هر کدام راه دارد، چیز دیگری نیست، پس یا برمی گردد به تواتر معنوی و یا به عدم تواتر. معنای تواتر این است که افادۀ علم و یقین کند. اگر قدر جامع است، اسم آن، همان تواتر معنوی خواهد بود