سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 542

شخص زراره نیست، مثل امام معصومی که زراره از او روایت کرده که هیچ خصوصیتی در حجیت خبر برای این معنی نیست که روایت باید حتما از امام باقر(علیه السلام) باشد، اما این دو خصوصیتی که عرض می کنیم را چه دلیل داریم بر اینکه خصوصیت ندارد؟

یک خصوصیت، مقام فقاهت زراره است که زراره یک راوی مجرد نبوده است، بلکه او فقیه بوده منتها فقیه به تناسب عصر خودش، لذاست که در بعضی از موارد، دلیل را از امام معصوم مطالبه می کند. در باب وضو از امام می پرسد که«من این علمت ان المسح ببعض الرأس»؟ امام هم در جواب می فرماید: «لمکان الباء» برای اینکه در آیه شریفه دارد«وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ» و این باء، بای تبعیض است، پس معلوم می شود که مسح بعض الرأس عرضا و طولا کفایت می کند. پس زراره و محمد بن مسلم و همینطور ابو بصیر اینها دارای مقام فقاهت بودند و ما احتمال می دهیم که در حجیت خبر، علاوۀ بر وثاقت و عدالت و امامی بودن، فقاهت هم معتبر باشد. شما در مقام اخذ به قدر متیقن هستید، این روایات هم در ردیف همان روایات است و عنوان فقاهت«یمکن ان یکون دخیلا فی حجیه الروایه و خبر المخبر».

خصوصیت دوم که در اینها هست این است که این اشخاص و شخصیتها بلا واسطه از امام مطالبی را گرفته اند و ما احتمال می دهیم که اگر مخبری بلا واسطه مطلبی را از امام نقل کند، یمکن اینکه این قولش حجت باشد، اما اگر پای واسطه در کار آمد، یک واسطه و دو واسطه یا بیشتر، احتمال می دهیم دیگر مسألۀ حجیت خبر، این صورت را شامل نشود. این خصوصیت در زراره هست که بلا واسطه مطلب را از امام باقر یا امام صادق(علیهما السلام) گرفته. ما چه دلیلی بر عدم مدخلیت این دو خصوصیت داریم؟ احتمال می دهیم«کون الراوی فقیها و کونه قد سمع من الامام المعصوم بلا واسطه» خصوصیت داشته باشد.

احتمال دخالت خصوصیت کثرت نقل راوی

یک مطلب سومی هم هست که در کلام امام بزرگوار ذکر نشده است، آن هم احتمال مدخلیتش هست و آن این است که این زراره و محمد بن مسلم و ابو بصیر نه تنها فقیه بودند، نه تنها از امام بلا واسطه شنیدند بلکه یک خصوصیت سومی هم هست و آن این است که اینها زیاد از امام مطلب شنیده اند و نقل کرده اند، اینکه در آن روایت می فرماید: زراره قد سمع من ابیه، سمع معنایش این است یعنی یک مطلب از امام باقر شنیده؟ دو مطلب از امام باقر شنیده؟