سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 544

تمسک به اجماع برای حجیت خبر واحد(تقریر اول)

و اما دلیل سومی که بر حجیت خبر واحد اقامه شده، مسألۀ اجماع است. در اجماع، تقریرات مختلفی هست، اولین تقریرش همان طوری که ملاحظه فرمودید این است که شیخ طوسی(ره) ادعای اجماع کرده علی حجیه خبر الواحد.

اگر ما بخواهیم به همین مقدار به عنوان دلیل بر حجیت خبر واحد، تمسک کنیم این قابل تمسک نیست، برای اینکه اولا اجماع شیخ طوسی، معارض با ادعای اجماع سید مرتضی است. همان طوری که شیخ طوسی ادعای اجماع بر حجیت کرده، مرحوم سید مرتضی قبل از شیخ طوسی و به عنوان استاد شیخ طوسی ادعای اجماع بر عدم حجیت کرده، و این دو با هم متعارض هستند و یکی از مشکلات هم هست، برای اینکه دو بزرگوار، استاد و شاگرد فی زمان واحد، یک کسی بیاید ادعای اجماع بر عدم حجیت بکند و دیگری بیاید ادعای اجماع بر حجیت بکند، این انصافا توجیهش خیلی مشکل است. پس اولا معارض با هم هستند.

توقف تمسک به اجماع منقول بر اثبات حجیت خبر واحد

ثانیا: اگر اجماع منقول بخواهد حجیت پیدا کند مترتب بر حجیت خبر واحد است. به عبارت دیگر: عنوان منقول از مصادیق خبر واحد است. اول باید خبر واحد را به عنوان یک اصل مسلّم، حجت قرار داد، بعد در اثر حجیت خبر واحد، اجماع منقول را حجت کند. و در مسألۀ حجیت خبر واحد نمی شود به چیزی که مبتنی بر حجیت خبر واحد است، تمسک کرد. اول باید مبنا و اصل، ثابت بشود تا نوبت به فرع برسد. اولا خود مبنا، محل بحث است، و ثانیا همان طوری که در بحث اجماع منقول ملاحظه فرمودید، اصلا ادلۀ حجیت خبر واحد بر فرض حجیت خبر واحد، اجماع منقول را شامل نمی شود، برای اینکه ادلۀ حجیت خبر واحد، دلالت بر حجیت اخبار حسّی می کند، آنجائی که راوی از امام معصوم(علیه السلام) شنیده باشد یا با چشم فعلی را که امام معصوم انجام داده اند دیده باشد اما در اجماع از طریق حدس، قول معصوم بدست می آید، مخصوصا که مبنای شیخ طوسی(ره) در رابطۀ با حجیت اجماع، قاعدۀ لطف است که مسألۀ دخول و مشاهده و رؤیت و امثال ذلک، در مبنای شیخ طوسی نیست و از راه قاعدۀ لطف می خواهد بفرماید اگر علمای یک عصری اتفاق بر یک حکمی کردند، اگر این حکم، مخالف با نظر معصوم باشد، به یک وسیله ای باید معصوم القاء