سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 55

می کند، ممکن است به حسب واقع، محکوم به حلیت باشد! پس عمل به خبر واحد یعنی عملی که ناشی از اعتبار و حجیت خبر واحد باشد که در حقیقت، محظور در رابطۀ با عمل نیست، عمل، فعل مکلّف است بلکه محظور در رابطۀ با شارع است که برای خبر واحد جعل حجیت و اعتبار می کند. نتیجه این می شود که شارعی که برای خبر واحد جعل حجیت می کند اگر خبر واحدی اخبار کرد به حلیت یک شیئی در حالی که خود شارع به حسب واقع آن شیء را حرام کرده، اینجا خود شارع دارد تحلیل حرام می کند، خود شارع برخلاف حکم واقعی که عبارت از حرمت است، دارد حلیت جعل می کند و بالعکس: اگر خبر واحدی دلالت بر حرمت یک شیئی کرد و شارع هم این خبر واحد را حجت قرار داد، معنای جعل حجیت برای چنین خبری واحدی این است که خود شارع چیزی که به حسب حکم واقعی خودش حکم به حلیت آن کرده را تحریم کرده است.

پس دلیل ایشان را باید اینجوری توضیح بدهیم و علاوه؛ ملاحظه می فرمایید که این دلیل به خبر واحد اختصاص ندارد، هر اماره ظنیه ای را اگر شارع معتبر بکند، همین مسأله در آن جریان دارد و همین مشکل در آن وجود دارد. لذا و لو اینکه مورد دلیل دوم(ابن قبه)، خبر واحد است، لکن دلیل اختصاصی به خبر واحد ندارد.

چون این مسألۀ مهمی است و دلیل مهمی است و از دو نظر در مقابل دلیل اول(ابن قبه) اهمیت دارد: یکی اینکه اختصاصی به خبر واحد ندارد و در همان مسألۀ مورد بحث ما که کلی تعبّد به مظنه است، جریان دارد، و از طرف دیگر خود دلیل، یک دلیلی است که بحسب بادی نظر، دلیل خوبی به نظر می رسد، برای تکمیل و تتمیم این دلیل، باید دلیل را این طوری توسعه بدهیم؛ به این صورت که تالی فاسدی که در کلام(ابن قبه) ذکر شده، مسألۀ تحلیل حرام و تحریم حلال است، لکن یک تالی فاسدهای دیگری هم روی مسأله حجیت مظنه و تعبّد به ظن وجود دارد که باید مجموعه اینها ذکر بشود، و اگر یکی از این تالی فاسدها صحیح باشد و دلیل، واقعیت داشته باشد، طبعا باید به طور کلی دور تعبّد به مظنه قلم گرفته شود.

توالی فاسد عمل به خبر واحد

این تالی فاسدهایی که تصور می شود روی چهار محور و چهار عنوان قابل ذکر است؛ یکی از آنها در رابطۀ با خود خطابات است که در نفس خطابات تالی فاسدی وجود داشته باشد. یک قسم آن در رابطۀ با لازمه خطابات است؛ یعنی امر متأخر از خطاب و امری که به