سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 550

حجیت خبر واحد که ما الان داریم روی آن بحث می کنیم در حقیقت به عنوان ظن خاص بحث می کنیم، یعنی می خواهیم ببینیم خبر واحد به نفس عنوان خبر واحد حجیت دارد یا نه؟ و الا ادله ای اقامه شده و مرحوم شیخ(ره) در رسائل و مرحوم محقق خراسانی(ره) در کفایه از طرف آنهائی که این مدعا را دارند ادله ای اقامه کرده اند که«مطلق الظن فی حال الانسداد یکون حجه» حالا این نظریه از چه طریقی حاصل بشود و از چه راهی حاصل بشود، فرق نمی کند.

همان دلیل انسداد معروف هم یکی از همین ادله است که اقامه شده علی حجیه مطلق الظن که نتیجۀ دلیل انسداد، حجیت مطلق ظن است. لذا اگر کسی یکی از آن ادلۀ حجیت مطلق ظن را تمام دانست، نتیجه اش این است که خبر واحد را به عنوان یکی از ظنون مطلقه و همچنین سایر ظنون مطلقه را برایش حجیت قائل است. اما ما که الان داریم بحث می کنیم، هدفمان فقط مجرد حجیت خبر واحد نیست ولو از باب ظن مطلق، بلکه هدفمان این است که خبر واحد بعنوانه بالخصوص و به تعبیر دیگر به عنوان ظن خاص حجیت دارد. آن وقت ببینیم آیا این تقریر، این نتیجه را می دهد؟ اگر سید مرتضی در شرائطی بود که باب علم منسد بود، شاید قائل می شد به اینکه مطلق مظنه حجت است و یکی از افراد مظنه هم خبر واحد است کما اینکه ظاهرا مرحوم محقق قمی(ره) صاحب قوانین با اینکه از متأخرین است، قائل به حجیت مطلق مظنه است.

پس اینطور نیست که اگر سید مرتضی در شرائط ما بود و قائل به حجیت خبر واحد می شد، به همین کیفیتی که مورد بحث ما در باب حجیت خبر واحد است، قائل به حجیت می شد، من الممکن که از باب ظن مطلق و اینکه خبر واحد یکی از مصادیق ظن مطلق است آن هم در مواردی که افادۀ مظنه کند، اینطور قائل به حجیت خبر واحد می شد. بالنتیجه مدعای ما حجیت خبر واحد به عنوان ظن خاص است، آن وقت چطور ما می توانیم این مدعا را با این دلیل تطبیق بدهیم با اینکه معلوم نیست که نتیجۀ این دلیل، حجیت خبر به عنوان ظن خاص باشد؟ این دو تقریر در رابطۀ با اجماع محصل بود.

تمسک به اجماع عملی فقها برای اثبات حجیت خبر واحد

یک عنوان دیگری هم در باب اجماع وجود دارد که از آن به اجماع عملی تعبیر می کنیم، قبلی، اجماع قولی محصّل بود با دو تقریرش، این، اجماع عملی است که ملاک، عملی است که ما ملاحظه کرده ایم. این هم دو تقریر دارد: