سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 555

کردم و توضیح بیشترش را به عنوان آخرین دلیل و به عنوان مهمترین دلیل که دیگر قابل مناقشه نیست، ان شاء الله در ذیل بحث عرض می کنیم).

تا اینجا ترتیب بحث این شد که این وجوه چندگانه ای که برای تقریر اجماع ذکر شد، هیچ کدام نتوانست صلاحیت دلیلیت بر حجیت خبر واحد پیدا کند. تا اینجا سه دلیل ذکر شد:

الکتاب و السنه و الاجماع.

تمسک به دلیل عقل برای حجیت خبر واحد

دلیل چهارمی که ذکر کرده اند، دلیل عقل است، گفته اند: ما از راه عقل می توانیم حجیت خبر واحد را استفاده کنیم. چطور از راه عقل، این معنی استفاده می شود؟ و عقل از چه طریقی، دلالت بر حجیت خبر واحد می کند؟ اینجا تقریرهای مختلفی هست و اعاظم و فحول اصولیین این تقریرها را بیان کرده اند و هر کدام به یکی از اینها تمسک کرده اند.

یک تقریر این است که کسی از این راه وارد بشود و بگوید: ما وقتی که با این روایات و جوامع روائیه و کتب احادیث مواجه می شویم، وقتی که خودمان را در مقابل صاحب وسائل(ره) قرار می دهیم، با چه دیدی به این روایات نگاه می کنیم، آیا ممکن است کسی این حرف را بزند و این احتمال در ذهنش بیاید که من الممکن که جمیع این روایاتی که در بیست جلد وسائل جمع آوری شده موضوع باشد و دروغ باشد و حتی یکی از اینها هم از ائمه(علیهم السلام) صادر نشده باشد؟ آیا یک چنین احتمالی، آن هم کسی که شأن روایت و شأن روات و آن خصوصیاتی که در بعضی از بحثهای گذشته به آنها اشاره کردم که مسألۀ روایت و نقل روایت یک مسألۀ معمولی و طبیعی نبوده، یک مسأله ای بوده که خیلی با اهمیت تلقی می شده و حتی در مقام نقل، به کتابت هم اعتماد نمی کردند، باید شاگرد از استاد روایت را بشنود لذاست که خیلی از این کتابهای روایت، از طریق استاد برای شاگرد بوده است و همینطور تک تک روایاتش خوانده شده، نه اینکه مثل زمان ما، یک کتابی را چاپ کنیم و در اختیار دیگران بگذاریم. اهمیتی که روات به روایت و نقل روایت می دادند و خصوصیاتی که برای راوی ملاحظه می شده، که من آن روز اشاره کردم که در همین قم بعضی از روات را مورد اهانت قرار داده اند و از قم اینها را بیرون کردند، به لحاظ اینکه اینها از ضعفا نقل می کردند، نقطۀ ضعفشان نقل روایت از ضعفا بوده. گفتند: یک راوی واجد شرائط باید با دقت روایت نقل کند و حق ندارد از ضعفا و از افراد غیر صالح نقل روایت کند؛ این قدر به