سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 556

روایات، اهمیت می دادند.

با اینکه فاصله زیاد است، لکن ما یقین داریم که این کتاب وسائلی که در اختیار ما هست، قسمت زیادی از این روایات از ائمه(علیهم السلام) مسلّم صادر شده، لکن برای ما غیر مشخص و غیر معیّن است که نمی توانیم دست روی یکی بگذاریم و بگوییم: حتما این روایت صادر شده، اما اینکه تمام اینها مجهول و موضوع باشد و تمام اینها را دروغی جعل کرده باشند و به خورد ما داده باشند، چنین احتمالی وجود ندارد. پس ما هستیم و مواجه با یک علم اجمالی، علم اجمالی به صدور کثیری از روایات موجودۀ فی الوسائل و الکتب الاربعه عن الائمه و العتره الطاهره(علیهم السلام) کسی نمی تواند وجدانا این معنی را انکار کند، مگر آن کسی که با روایت و خصوصیات روایت، هیچ آشنائی و اطلاعی نداشته باشد.

لازمۀ علم اجمالی به صدور بعضی از روایات

آن وقت این مستدل می گوید: حالا که ما علم اجمالی داریم، لازمۀ علم اجمالی چیست؟ همان طوری که در موارد دیگر با علم اجمالی معامله می کنیم، اینجا هم همینطور. شما اگر با قطع نظر از روایات علم اجمالی پیدا می کردید به اینکه در روز جمعه یا نماز ظهر واجب است یا نماز جمعه، می گفتید: مقتضای اصاله الاحتیاط و اصاله الاشتغال، رعایت هر دو است، هم نماز ظهر را باید انسان بخواند و هم نماز جمعه. علم اجمالی با این خصوصیت در ما نحن فیه اثرش این می شود که هر روایتی که مشتمل بر یک تکلیفی باشد، به لحاظ اینکه ما علم اجمالی به صدور کثیری از این روایات داریم، باید آن روایت مشتملۀ علی التکلیف را رعایت کنیم و ترتیب اثر به آن روایت مشتملۀ علی التکلیف بدهیم. دلیل این، حکم عقل است و لذاست که از این دلیل، ما به دلیل عقل تعبیر می کنیم، «اصاله الاشتغال حکم عقلی فی مورد العلم الاجمالی».

برگشت دلیل عقل به اصاله الاشتغال

آیا این بیان درست است یا نه؟ این بیان، بیان خوبی است، یعنی آن مقدمه ای که ذکر کرده - علم اجمالی به صدور کثیری از این روایات من الائمه(علیهم السلام) - قابل انکار نیست. اثر علم اجمالی هم احتیاط و اشتغال است آن هم جای تردید نیست لکن اشکالش این است که این با مدعای ما تطبیق نمی کند. مدعای ما این است که می خواهیم لباس حجیت به خبر واحد