سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 558

نماز من الاجزاء و الشرائط و الموانع و القواطع، که اینها هر کدام یک داستان مفصلی دارد، اینها باید از طریق خبر واحد بدست بیایند و اگر ما بخواهیم وسائل را کنار بگذاریم، از طرفی هم بگوییم: تکلیف به نماز، ضروری و بدیهی است و باید نماز خوانده بشود، به چه کیفیتی این نماز تحقق پیدا کند؟ آیا همۀ اجزائی که در بین روایات و اخبار پراکنده، ذکر شده را کنار بگذاریم؟ تمام شرائط و موانع و قواطع را نادیده بگیریم؟ پس نماز به چه کیفیت در خارج تحقق پیدا کند؟ بطوری که اگر ما بخواهیم دور روایات را قلم بگیریم چه بسا آدم یقین دارد که آن نماز مأمور به الهی، این نمازی نیست که فاقد این اجزاء و شرائط و خصوصیات باشد، حال ما اینجا چه کنیم؟ از یک طرف، اصل تکلیف به نماز الی یوم القیامه باق بالضروره، از طرف دیگر، نماز خصوصیات دارد، خصوصیات به وسیلۀ روایات و اخبار آحاد در اختیار ما گذاشته شده، الا یک قسمت کمی و از طرفی، اگر بخواهیم نماز را بدون آن خصوصیات انجام بدهیم، یقین داریم که این، آن نماز مأمور به الهی نیست. در اینجا چاره ای جز این نیست که ما برای رعایت خصوصیات نماز و اجزا و شرائط و موانع، به خبر واحد اتکاء کنیم و این خصوصیات را از طریق خبر واحد به دست بیاوریم. آیا غیر از این، راهی تصور می شود؟ و چاره ای غیر از این، در کار هست؟

برگشت تقریر دوم دلیل عقل به اصاله الاحتیاط

این هم جوابش همان جواب است، یعنی دلیل، درست است و غیر از این هم چاره ای نیست، انصافا راه دیگری نیست که انسان بخواهد آن راه را طی کند و اطمینان پیدا کند به اینکه نماز مأمور به در خارج تحقق پیدا کرد، اما این با مدعای مستدلّ، قابل تطبیق نیست، برای اینکه این هم به همان اصاله الاحتیاطی که در دلیل قبل ذکر شد، برمی گردد، یعنی وقتی که شما عالم شدید به اینکه مأمور به نماز هستید، نماز هم بدون این خصوصیات، عنوان نمازی ندارد، و حداقل آن نماز، مأمور به نیست، پس معنایش این است که علم اجمالی دارید به اینکه خصوصیات نماز به صورت پراکنده در این روایات هست و لازمۀ علم اجمالی، رعایت احتیاط است و در نتیجه عمل به خبر واحد از باب اصاله الاحتیاط و اصاله الاشتغال تحقق پیدا می کند، اما مدعی حجیت خبر واحد این معنی را در رابطۀ با حجیت خبر واحد نمی گوید، او یک مطلب بالاتری را در رابطۀ با خبر واحد ادعا می کند. پس ضمن اینکه این دلیل، دلیل تمامی هست، لکن انطباقش بر مدعا در باب حجیت خبر واحد، محل اشکال و