سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 56

عنوان لازم برای خطاب مطرح است، و بعضی از این تالی فاسدها در رابطۀ با امور متقدمه بر خطاب است، منتها امر متقدمۀ بر خطاب هم دو نوع است؛ یک نوع آن در رابطۀ با ملاکات و مناطات احکام است و یک نوع آن در رابطۀ با مبادی حکم صادر از ناحیه مولا است. پس در حقیقت چهار نوع تالی فاسد قابل تصور است؛ یک قسم مربوط به خود خطابات که ان شاء الله توضیح می دهیم، یک قسم مربوط به لوازم خطابات، یک قسم مربوط به ملاکات و مناطات احکام است مثل مصالح و مفاسد، یک قسم هم مربوط به مبادی جعل حکم است که عرض می کنیم.

لزوم اجتماع مثلین یا ضدین از عمل به خبر واحد

آن قسمی که مربوط به خود خطابات است، عبارت از این است که کسی بگوید: معنای جعل حجیت برای خبر یا سایر ظنون(اگر ما خبر واحد تعبیر می کنیم به عنوان مثال است نه به عنوان خصوصیتی برای خبر واحد) مستلزم اجتماع مثلین یا اجتماع ضدین است. کجا چنین استلزامی تحقق پیدا می کند؟

می گویند: در آنجایی که فرضا نماز جمعه به حسب واقع واجب باشد اگر شارع در کنار ایجاب نماز جمعه، قول عادل را معتبر بکند، «صدّق العادل» بگوید، و ما معنای«صدّق العادل» را عبارت از این قرار بدهیم که آنچه را که عادل اخبار می کند، شارع بر طبق اخبار عادل، جعل حکم می کند، اگر عادل اخبار کرد«بان صلاه الجمعه واجبه» خود جعل حجیت برای این خبر واحد معنایش این است که«جعلت صلاه الجمعه واجبه» پس در حقیقت شارع دو وجوب برای نماز جمعه جعل کرده، یک وجوبی که روی نفس عنوان نماز جمعه با قطع نظر از اخبار عادل رفته چه عادل اخبار بکند و چه اخبار نکند، در لوح محفوظ به حسب حکم اولی، شارع نماز جمعه را واجب قرار داده است، این یک وجوب. و اگر ما فرض کردیم که معنای«صدّق العادل» هم این است که به عنوان پشتوانه قول عادل، یک جعل وجوبی هم شارع روی قیام خبر واحد روی نماز جمعه می کند، پس در نتیجه نماز جمعه محکوم بحکمین متماثلین است: یک حکم با قطع نظر از قیام خبر واحد دارد و یک حکم هم به لحاظ قیام خبر واحد و در لباس«صدّق العادل» پیدا می کند. این در آنجایی است که اماره با واقع مطابقت داشته باشد.

اما اگر اماره در نقطه مقابل واقع قرار گرفت، در واقع، نماز جمعه محکوم به وجوب بود،