سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 568

در مورد عمل به خبر ثقه(نه هر خبر واحدی) ما می بینیم که بنای عقلا استمرار دارد بر اینکه در همۀ مسائل، به خبر ثقه ترتیب اثر می دهند و اصلا پایۀ عمدۀ زندگی عقلا در همۀ ابعاد، روی عمل به خبر ثقه استمرار و استقرار پیدا کرده. و ما یک وقت در توجیه این معنی عرض کردیم: اینکه در بین عقلا ملاحظه می کنید که بعضی از امور غیر علمیه را مبنای عمل قرار می دهند، نه به این معناست که با آن معاملۀ علم می کنند و آن را نازل منزلۀ علم قرار می دهند، بلکه به این معنی است که می بینند نمی شود مبنا و محور زندگی عقلائی را تنها بر روی پایۀ علم بگذارند، با توجه به اینکه علم یک عنوانی است که زیاد تحقق پیدا نمی کند و علم کمتر در مسائل، وجود دارد. عقلا حساب کرده اند دیده اند چاره ای ندارند باید غیر از علم، بعضی از راه ها و عناوین دیگر را به عنوان مبنای کار و محور معاش و زندگی فردی و اجتماعی خودشان قرار بدهند، برای اینکه زندگی، دوام پیدا کند لذا از جمله چیزهائی که بلا اشکال در بین عقلا، مسلّم است، مسألۀ عمل به خبر ثقه است. اینها در نقلیاتشان، در احتجاجاتشان، در ترتیب اثر دادن، خبر ثقه را مبنا قرار می دهند.

قدمت بنای عقلا و مسائل عقلائیه

اصل این بنای عقلا چیزی نیست که کسی بتواند در آن، تردیدی داشته باشد، منتها اگر بخواهیم از این بنای عقلا در رابطۀ با شرعیات و در امور شرعی و تکالیف استفاده کنیم باید مسائل دیگری به این ضمیمه بشود: یک مسأله، این است که آیا این بنای عقلا در عمل به خبر ثقه که در زمان ما یک امر محرز و ملموسی است، یک شیء حادثی است یا اینکه این ریشه دار است و در زمان رسول خدا و ائمۀ(علیهم السلام) نیز همین بنای عقلا، وجود داشته است، اینطور نیست که یک امر حادثی و در زمانهای بعد از زمان ائمه(علیهم السلام) پیدا شده باشد.

پیداست که نوع مسائل عقلائیه، مسائل حادثه نیست، مگر اینکه موضوعش، یک موضوع جدیدی باشد، اما اگر موضوع، یک موضوع غیر حادثی است، مثل عنوان عمل به خبر ثقه، یک امر تازه و جدیدی نیست که ما احتمال بدهیم بنای عقلا در رابطۀ با این هم یک شیء حادثی باشد و در زمان ائمه و رسول خدا، سابقه ای نداشته باشد. پیداست همان طوری که عقلاء در این زمان و قبل از این زمان، به خبر ثقه عمل می کردند، در زمان رسول خدا هم همین طور بوده. مسألۀ عمل به خبر ثقه در زمان ائمه(علیهم السلام) هم به همین نحو بوده.

مسألۀ عمل به خبر ثقه هم مثل عنوان بیع، عنوان نکاح، که اینها امور عقلائیۀ غیر حادثه است،