سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 57

لکن امارۀ معتبره و قول عادل دلالت بر حرمت نماز جمعه کرد، لازمۀ«صدّق العادل» جعل حرمت برای نماز جمعه است، در نتیجه در این فرض که خبر عادل نقطه مقابل واقع را اخبار کرده، اجتماع حکمین متضادین می شود. در صورت مطابقه، اجتماع حکمین متماثلین است و در صورت مخالفت کامل، اجتماع حکمین متضادین است. این یک بیان است که البته عبارت(ابن قبه) این مطلب را بیان نمی کند. کلام(ابن قبه) ناظر به این احتمال دوم و فرض دومی است که ان شاء الله عرض می کنیم.

اگر کسی روی همین تکیه کرد، گفت: جعل حجیت برای خبر واحد، موجب تحقق اجتماع ضدین یا اجتماع مثلین خواهد بود؛ جوابش چیست؟ این حرف، دو تا جواب دارد که هر دوی آن را در ضمن بحثهای گذشته به مناسبت ذکر کردیم، لکن در اینجا باید اینها ذکر بشود.

عدم تصور تضاد و تماثل در امور اعتباریه

یک جواب(که مخصوصا مرحوم آخوند صاحب کفایه که در مسألۀ اجتماع امر و نهی، قائل به امتناع اجتماع امر و نهی است، روی این مقدمه خیلی تکیه کرده و حتی کلمۀ«لا ریب» را به کار برده) این است که آیا مسأله تضاد و مسأله تماثل در رابطۀ با احکام جریان دارد یا جریان ندارد؟ ما اینجا مفصّل عرض کردیم که مسأله تضاد و تماثل، مربوط به واقعیات است، مربوط به امور تکوینیه است، اما نسبت به احکام هر نوع معنایی می خواهید برای وجوب، حرمت و استحباب و مانند آن داشته باشید، اینها امور اعتباریه هستند، و امور اعتباریه از محدوده تضاد و تماثل خارج هستند.

آنجا مفصل بحث کردیم و شاهدهایی هم آوردیم که یکی از شواهدش این بود که در مسأله تضاد و تماثل مثل سواد و بیاض در باب تضاد، امکان ندارد که جسم واحد فی آن واحد هم معروض بیاض باشد و هم معروض سواد ولو اینکه ناشی از عمل دو نفر باشد؛ یعنی زید و عمرو دعوایشان است، یکی می خواهد این ستون را متلون به لون بیاض بکند، دیگری می خواهد این ستون را متلون به لون سواد بکند، هر دوی آنها هم نیرومند و مقتدرند. آیا امکان دارد که در آن واحد این ستون هم دارای لون بیاض باشد هم دارای لون سواد؟ بالاخره هر کدام غلبه کنند، او برنده خواهد شد، و اگر متساوی به تمام معنا هم باشند، هیچ کدام تحقق ندارد، لا بیاض و لا سواد. نمی شود جسم واحد در آن واحد هم معروض بیاض باشد هم