سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 575

عنوان اینکه مسائلی مورد ابتلای مردم بوده، و مراجعه می کردند و سؤال می کردند مثلا در یک درجۀ پائینتر فی زماننا هذا، آنجائی که مقلدان برای سؤال احکام و مسائلشان به ملقّد خودشان و به مرجع خودشان مراجعه می کنند و حکم را از لسان مرجع بلا واسطه می شنوند، یک قسمت زیادی برای همین به ائمه(علیهم السلام) مراجعه می شده و احکام را می پرسیدند و مورد ابتلا و عملشان بوده و بر طبق بیان ائمه(علیهم السلام) عمل می کردند.

اما یک قسمت مهمتر و یک قسمتی که با این قسمت اول، قابل مقایسه نیست و در درجۀ بسیار بالائی از اهمیت قرار گرفته، مسائلی بوده که ائمه برای روات می فرمودند و روات هم ثبت و ضبط می کردند. این یعنی چه؟ خود این نیاز به تحلیل دارد. اگر خبر واحد ولو در اعلی درجۀ وثاقت باشد، حجیت نداشته باشد و تنها خبری واجد حجیت باشد که محفوف به قرینۀ عملیه باشد، چنین خبری«قلّما یوجد» شاید در بین هزار روایت هم دو تا مسأله اینطوری را پیدا نکنید. مثل همین زمان ما اگر یک شخصیت بزرگی خواست یک مطلبی را بوسیلۀ یک واسطه ای به دیگران برساند، اگر مقیّد به این باشد که پیغام این واسطه در صورتی می تواند منشأ اثر باشد که قولش افادۀ علم کند و برای دیگران علم پیدا بشود، آن وقت چه مقدار این پیغام می تواند نقش و اثر داشته باشد؟ فوقش این است که آن واسطه، یک عادلی است که انسان می تواند پشت سر او نماز بخواند، اما صرف عادل بودن، برای انسان، افادۀ علم نمی کند. پس چه راهی می تواند داشته باشد؟

اهتمام ائمه(علیهم السلام) و روات به ضبط و نقل روایات

این به نظر من، یک مسألۀ قابل توجهی است که این اهتمامی که ائمه(علیهم السلام) به مسألۀ روایت می دادند و کثیری از روات و اجلای روات مسائلی را که از ائمه می پرسیدند، مسائل مبتلی به خودشان نبوده، اینها می خواستند این مطالب را به صورت روایت برای دیگران نقل کنند و در کتابهای روائی و جوامع روائی خودشان ثبت و ضبط کنند. لذا سؤال این است که این کار لغو چه بوده که اینها انجام داده اند؟ چرا ائمه به سؤالات زراره و محمد بن مسلم و امثال ذلک با اینکه مورد ابتلائشان نبوده، پاسخ داده اند؟ و چرا آنها زحمت کشیده اند و آنچه را که از ائمه(علیهم السلام) شنیده اند با یک اهمیت خاصی که یک واو کم و زیاد نشود، در کتابهای روایتی خودشان ثبت و ضبط کرده اند؟ آیا اینها دلیل نیست بر اینکه ائمه(علیهم السلام) جریان این سیرۀ عقلائیه را در رابطۀ با شرعیات امضاء کرده اند؟ این،