سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 581

توثیق خاص و توثیق عام اهل خبره نسبت به رواه

در اینجا یک مطلبی هست که در فقه مخصوصا خیلی مورد نیاز است، و آن این است که متخصصین و اهل خبره در رابطۀ با توثیق اشخاص و توثیق رواه، دو نوع توثیق دارند، (در مواردی که اصلا مسألۀ توثیق مطرح نیست، بلکه یک مناقب و فضائلی برای بعضی از روات ذکر می کنند که آن موارد و فضائل، موازن با ثقه بودن نیست، از آنها توثیق استفاده نمی شود، اما نسبت به مواردی که مسألۀ توثیق مطرح است، اینجا دو نوع توثیق وجود دارد): یک توثیق شخصی وجود دارد، مثل اینکه فلان راوی را در کتاب رجالشان مطرح می کنند و می گویند:

«هو ثقه» که شخص، شخص معیّن است، عنوان هم عنوان وثاقت و ثقه بودن است. در کثیری از روات، همین عنوان مطرح است که شخص و راوی در کتاب رجال، مورد تعرض واقع شده و متخصصین و اهل خبره تصریح کرده اند بانه ثقه، و در بعضی از موارد هم تأکید کرده اند، دوبار کلمۀ ثقه را تکرار کرده اند، اگر در دومی، یک احتمال دیگری نرود و همان ظاهر کلام مطرح باشد، به عنوان ثقه مطرح شده. اما ما یک توثیقات عامه ای داریم که به این کیفیت است که فلان صاحب کتاب که در کتابش روایاتی را نقل کرده، به نحو عموم و بطور ضابطه ذکر کرده که افرادی را که من در این کتاب از آنان نقل کرده ام«هم من ثقات اصحابنا».

یک تعبیر عمومی است راجع به آن رواتی که در این کتاب از آنها نقل روایت شده، و در سندهای روایات این کتاب قرار گرفته اند که در بین کتابهای اینچنینی دو کتاب وجود دارد و شاید بیش از دو کتاب هم باشد: یکی کتاب کامل الزیارات محمد بن قولویه استاد شیخ مفید(علیه الرحمه) که کتاب کامل الزیارات کتابی است به اندازۀ معالم، که الان هم در دسترس هست. مؤلف این کتاب ابن قولویه در دیباچه و مقدمۀ این کتاب، همین طریق را بکار برده، گفته: آنچه روایت در این کتاب وجود دارد، تمام رواتی که در اسناد این روایات واقع شده اند، اینها همه از ثقات اصحاب و روات ما هستند. این تعبیر، یک توثیق عمومی است نسبت به همۀ رواتی که در کتاب کامل الزیارات از آنها اسمی به میان آمده و در سند روایت واقع شده اند، و همینطور کتاب تفسیر علی بن ابراهیم قمی که قبر مقدسش در مقابل همین درب مسجد در همین باغ وجود دارد. علی بن ابراهیم قمی صاحب تفسیر است ایشان هم در کتاب تفسیرشان این را ذکر کرده که جمیع رواتی که من در این کتاب تفسیر از آنها نقل روایت کرده ام و در اسناد روایات این کتاب مطرح هستند، اینها همه ثقه هستند و از طائفه و ثقات