سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 589

بحثی است که در مسألۀ طهارت و نجاست مطرح است که آیا طهارت و نجاست، دو امر وجودی هستند یا یکی شان وجودی و دیگری عدمی است، و علی کلا التقدیرین، آیا طهارت و نجاست از واقعیاتند منتها واقعیاتی که عقل ما نمی رسد بلکه شارع مبیّن این واقعیت است و از این واقعیت، کشف می کند؟ آن وقت اگر اینطور باشد که طهارت، یک امر واقعی حقیقی غیر مجعول باشد، منتها شارع ارتباطش دربارۀ این واقعیت، همان کاشفیت از این واقعیت است، لذا نمی توانیم بگوییم که اصاله الطهاره به عنوان یک اصل عملی مثل اصاله الحلیه مطرح است، اصاله الحلیه همه چیزش مربوط به شارع است و حلیت، یک واقعیتی نیست، حرمت هم یک واقعیت نیست، اینها امور اعتباریه اند و شارع مقدس این اعتبارها را لحاظ فرموده، آن وقت بین اصاله الطهاره و اصاله الحلیه این فرق وجود دارد.

ملاک عملی بودن یک اصل

لکن از این اشکال جواب داده شده به اینکه اگر یک چیزی بعنوان اصل عملی بخواهد مطرح باشد، لازم نیست که به تمام معنا خالی از واقعیت باشد، همین مقدار که شارع تنها کاشف از این واقعیت است و عقول ما این واقعیت را نفیا و اثباتا، درک نمی کند کفایت می کند که یک چیزی به عنوان اصل عملی مطرح باشد.

علاوه؛ یک شبهه ای در واقعیات هم مطرح است که اصاله الطهاره در مورد شک در طهارت، جریان پیدا می کند، پس مجرا و مورد، عبارت از شک در طهارت است، شما می توانید این طهارت مشکوکه را عبارت از یک واقعیتی بدانید، بگویید: نمی دانیم آن چیز به حسب واقع، طهارت دارد یا نه؟ طهارت هم یک واقعیت، مثل مشکوک الخمریه که اگر در خمریت یک مایعی، شک تحقق داشته باشد، معنایش این است که خمریت، یک واقعیت است، منتها نمی دانید که آیا این واقعیت در اینجا تحقق دارد و این مایع اتصاف به این واقعیت دارد یا نه؟ اما حکمی که روی این مورد و روی این مجرا می شود و این است که«اذا شککت فی شیء انه طاهر فاحکم بکونه طاهرا» این حکم بکونه طاهرا دیگر نمی شود واقعیت باشد، این حکم، حکم مجعول ظاهری است، حالا طهارت واقعیت دارد یا ندارد، آن یک بحث دیگر است، مثل اینکه در باب استصحاب اگر این شیء سابقا خمر نبوده، لکن الان شما بر طبق استصحاب عدم خمریت حکم می کنید بانّه لیس بخمر، خمریت، یک امر مجعولی نیست، خمریت بلا اشکال، یک واقعیت است مثل خلیت. این مایعی که حالت سابقش عدم