سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 606

درس یکصد و پنجاه و پنجم

اشاره

1374/9/8 بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

تمسک به آیۀ«لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ ما آتاها» برای اثبات برائت

یکی از آیات شریفه ای که برای برائت، مورد استدلال واقع شده است، این آیه می باشد:

«لِیُنْفِقْ ذُو سَعَهٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمّا آتاهُ اللّهُ لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ ما آتاها سَیَجْعَلُ اللّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً» مستدل این فقره از آیه را اینطور معنی می کند، می گوید: مقصود از(ما) موصوله در«ما آتاها» که جزو مستثنی است، تکلیف است، و در حقیقت این(ما) موصوله، مفعول مطلق برای فعل«لا یُکَلِّفُ اللّهُ» واقع می شود، و(ما) موصوله جانشین کلمۀ تکلیف است، «لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ ما آتاها یعنی الا تکلیفا آتاها». می گویند: مقصود از ایتاء تکلیف، اعلام تکلیف و بیان تکلیف است، چون«ایتاء کل شیء بحسبه» می باشد. مثلا اگر فرمود: ایتاء زکات، معنایش اعطای زکات است، اگر فرمود: ایتاء تکلیف، مقصود از ایتاء تکلیف، چیزی جز بیان تکلیف و اعلام تکلیف نمی تواند باشد. پس در این آیۀ شریفه، مفاد مجموع مستثنی منه و مستثنی این است که در هیچ موردی، تکلیف الهی و وجوب و الزام